Η ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΧΑΡΝΕΣ: ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ 2000 "Ε.Μ.Π. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ" ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ κ. ΠΟΛΥΖΟΥ. Η μελέτη "εξαφανίστηκε" μετά την δημιουργία της, δεν αναφέρθηκε ποτέ και ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑΝ! Την ξέθαψε η "ΠΟΛΙΤΙΚΗ" κατά την διάρκεια της προετοιμασίας της ημερίδας για το σχέδιο πόλεως. Στην συνέχεια βέβαια της ανάγνωσης της μελέτης, οι απορίες "ΓΙΑΤΙ ΑΡΑΓΕ ΘΑΦΤΗΚΕ" λύνονται όλες.
Η εφημερίδα μας κάνει ό,τι μπορεί για να ενημερώσει τους Αχαρνείς και δημοσιεύει απο σήμερα αποσπάσματα απο την πολύτιμη μελέτη,που είναι ΑΠΕΛΠΙΣΤΙΚΑ επίκαιρη, έστω και αν πέρασαν οκτώ χρόνια. Αντιγράψτε τις δημοσιεύσεις έτσι ώστε να έχετε κάποια στιγμή όλη την μελέτη.
Η εφημερίδα πιστεύει οτι ο τόπος οφείλει πολλά σε αυτούς που έφτιαξαν αυτό το αριστούργημα γνώσης, και πληροφορεί τους δημότες οτι κυκλοφορεί η φήμη οτι "δεν εξοφλήθηκαν ποτέ". Είμαστε υποχρεωμένοι να το αναφέρουμε ΩΣ ΦΗΜΗ, επειδή τα κείμενα που δημοσιεύονται οφείλονται σε μια καθόλα άξια επιτροπή του ξεχωριστού ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ και αν μη τι άλλο, οφείλεται ένα "ευχαριστώ" σε όσους κουράστηκαν γι αυτό.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ


ΚΕΦ. 3. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
3.1. Εισαγωγικά
Ο όρος στρατηγικός αστικός σχεδιασμός καθιερώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια στις χώρες, όπου η πολεοδομία αποτέλεσε, για έναν σχεδόν αιώνα, μέσο δημόσιας παρέμβασης με στόχο τον εξορθολογισμό της πόλης και της κοινωνίας της. Επαγγελματίες πολεοδόμοι, ακαδημαϊκοί χώροι και φορείς μελετών και αποφάσεων αποδέχονται ότι «η προσέγγιση του σχεδιασμού μέσα από ιδανικές εικόνες με μακροχρόνιο ορίζοντα (Ρυθμιστικά, Χωροταξικά σχέδια) δεν λειτουργεί ικανοποιητικά και πάντως είναι ανεπαρκής. Τα ζητήματα του συντονισμού των τοπικών αναγκών και δεδομένων με κρίσιμα ευρύτερα μεγέθη και διαδικασίες και ακόμη, των δυνατοτήτων διαπραγμάτευσης και συνδιαλλαγής όσων άμεσα ενδιαφέρονται για τις προοπτικές, κάθε συγκεκριμένης περιοχής, παίρνουν ιδιαίτερη σημασία. Οι στόχοι του στρατηγικού αστικού σχεδιασμού συγκροτούνται σε σχέση με τα πιο πάνω ζητήματα, η δε επίτευξη τους επιχειρείται μέσω ευέλικτων διαχειριστικών σχημάτων και διαδικασιών που εμπλέκουν το δημόσιο με το ιδιωτικό και ενσωματώνουν το τυχαίο και το αποσπασματικό.
Αναγνωρίζοντας αυτό τον προβληματισμό, τις προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο εφαρμογής νέων εργαλείων σχεδιασμού και την κριτική προσέγγιση στα αποτελέσματα τους (επιτυχίες και αποτυχίες στην αντιμετώπιση πλέγματος προβλημάτων), οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς, ευθυγραμμίζουν τη δράση τους με πολιτικές που προωθούν Παγκόσμιοι Οργανισμοί αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση και έχουν ως στόχο τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Την ανάπτυξη δηλαδή που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να υποθηκεύει το μέλλον. Πολλοί οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης συγκροτούν «Τοπική Ατζέντα 21», ένα κείμενο αρχών δηλαδή, που προσαρμόζει τα τοπικά δεδομένα και ανάγκες στους γενικότερους όρους που θέτουν οι διεθνείς συνδιασκέψεις του ΟΗΕ (Ρίο, Κιότο, Κωνσταντινούπολη) κατά την τελευταία δεκαετία, για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι όροι αυτοί, όπως είναι γνωστό, αφορούν τον συγκερασμό της οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης με την καταπολέμηση της φτώχειας, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο στρατηγικός αστικός σχεδιασμός με τους όρους της βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί να αποτελέσει βάση για την αναμόρφωση της σύγχρονης πόλης και την αντιμετώπιση των προβλημάτων της. Αυτό το εγχείρημα έχει πολλούς βαθμούς δυσκολίας, πρέπει όμως να επισημάνουμε εδώ ότι, όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία, δεν είναι αδύνατον. Σημαντική προϋπόθεση γι' αυτή την επιτυχία αποτελεί η δραστηριοποίηση των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και κυρίως η ενσυνείδητη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Οι δήμοι στην Ελλάδα, για λόγους που ανάγονται στη σύγχρονη ιστορία της, δεν διέθεταν ούτε αρμοδιότητες, ούτε πόρους ώστε να μπορούν να έχουν συγκροτημένη άποψη και στόχους και να διαχειριστούν τα ζητήματα που συνδέονται με το
χώρο και την κοινωνία της επικρατείας τους. Δεν αναπτύχθηκαν έτσι στελέχη στους δήμους, ούτε πρακτικές που να σχετίζονται με το σχεδιασμό και τη διαχείριση του χώρου. Πολύ περισσότερο δεν αναπτύχθηκαν μεταξύ των δημοτών επιμέρους ομαδοποιήσεις - παρά την ύπαρξη πολλών τοπικών συλλόγων - που να ασχολούνται με τα γενικότερα ζητήματα της πόλης, να συγκροτούν ιδέες για το μέλλον της, να διατυπώνουν κοινωνικά αιτήματα και να προβάλλουν απαιτήσεις με πολιτικούς όρους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ενστάσεων που υποβάλλονται κατά την ανάρτηση πολεοδομικών σχεδίων αφορά ρυμοτομήσεις οικοπέδων. Είναι δε ευρύτατα διαδεδομένη η αντίληψη ότι το «έννομο συμφέρον» των πολιτών εξαντλείται στο να προασπίζουν την ιδιωτική ιδιοκτησία τους, ενώ για τα υπόλοιπα συλλογικά ζητήματα που αφορούν την πόλη «αρμόδιο είναι το κράτος».
Η πολιτική ενίσχυσης των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, και ως ένα βαθμό υιοθετεί και η Ελλάδα αυξάνοντας τις αρμοδιότητες και αναθεωρώντας τα όρια των Δήμων, αποτελεί πρόκληση για την ανασυγκρότηση τους, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες πολύπλοκες απαιτήσεις και να απεγκλωβιστούν από στείρες πρακτικές του παρελθόντος (πελατειακές σχέσεις, εξυπηρέτηση μικροκομματικών ή ατομικών συμφερόντων, κ.ο.κ.). Βοηθητικό στοιχείο σε μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να είναι οι πόροι, που οι δήμοι έχουν πλέον τη δυνατότητα να αντλήσουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση αλλά και από το Κράτος. Οι πρόσθετοι πόροι δεν είναι όμως ικανοί από μόνοι τους να αναμορφώσουν τη λειτουργία των Δήμων. Χωρίς κατάλληλη εκπαίδευση και γνώση των στελεχών τους και κυρίως χωρίς ενημέρωση και παρότρυνση για συμμετοχή των δημοτών, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενίσχυσης και μεγέθυνσης των προϋφισταμένων πρακτικών και κυκλωμάτων. Αυτό δε, θα είναι καταστροφικό για το χώρο της πόλης και θα διαλύσει τις τοπικές κοινωνίες.
3.2. Στρατηγικές επιλογές για το Δήμο Αχαρνών
Οπως έχει αναφερθεί, ο Δήμος Αχαρνών, το Μενίδι, είναι μια περιοχή που από τη μια χαρακτηρίζεται από τις επιπτώσεις της μεταπολεμικής συγκυριακής ανάπτυξης (μεγάλη κατάτμηση και ιδιωτικοποίηση της γης, αυθαίρετη και διάσπαρτη δόμηση, έλλειψη αστικών και κοινωνικών εξοπλισμών), από τις επιπτώσεις των ανακατατάξεων που συμβαίνουν στο διεθνή χώρο (οικονομική αστάθεια και ανεργία, εγκατάσταση οικονομικών προσφύγων με διαφορετικές προελεύσεις και κοινωνικά - πολιτικά χαρακτηριστικά, και κοινωνικές εντάσεις που αυτό συνεπάγεται), από την άλλη όμως διακρίνεται από έντονο δυναμισμό που οφείλεται στις τοπικές ιδιαιτερότητες καθώς και στις ίδιες αυτές ανακατατάξεις και τις συνέπειες που έχουν για την Πρωτεύουσα. Ταυτόχρονα, ζητήματα που σχετίζονται με τον κεντρικό σχεδιασμό (μεγάλα έργα στην Αττική, διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων), τον φέρνουν στο προσκήνιο προσδίδοντας του σημαντικό ρόλο στα πλαίσια αναδιάταξης της Αθήνας. Τέλος, ο σεισμός του Σεπτεμβρίου μπορεί
να λειτουργήσει ως καταλύτης σ' αυτή τη δυναμική κατάσταση, επισπεύδοντας αποφάσεις και διαδικασίες.
α. Στόχοι.
Σύμφωνα λοιπόν με όσα εισαγωγικά αναφέρθηκαν σ' αυτό το κεφάλαιο και συνεκτιμώντας τα χαρακτηριστικά και το λανθάνον δυναμικό υποπεριοχών του Δήμου, όπως αναδείχθηκαν στη φάση αναγνώρισης και τυπολόγησης των χωρικών ενοτήτων, αλλά και τις προβλέψεις και αστοχίες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, προτείνεται η συγκρότηση ενός σώματος στρατηγικών στόχων για την ανάπτυξη της περιοχής. Οι στόχοι αυτοί κωδικοποιούνται ως εξής :
• Προώθηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων, που αναδύονται από τα μεγάλα συγκοινωνιακά
έργα και το Ολυμπιακό Χωριό, με την αξιοποίηση του τοπικού παραγωγικού και ανθρώπινου
δυναμικού και την προσέλκυση επιχειρήσεων που αναζητούν τώρα ή στο μέλλον χώρο
εγκατάστασης στην Πρωτεύουσα.
• Διατήρηση και προστασία του ευρύτερου φυσικού χώρου και σύνδεση του με την πόλη και τις
αστικές λειτουργίες, καθώς και αποκατάσταση μεγάλων αδόμητων χώρων που βρίσκονται
ανάμεσα στον αστικό ιστό και μπορούν να αποτελέσουν πνεύμονες πρασίνου και ζώνες
σύνδεσης με το δάσος και τον ορεινό όγκο.
• Ανασυγκρότηση του αστικού ιστού με διατήρηση των υφιστάμενων θετικών χαρακτηριστικών,
άρση δομικών δυσλειτουργιών και κάλυψη της ανεπάρκειας σε εξυπηρετήσεις και υποδομές,
ώστε να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή των κατοίκων, αλλά και να αναβαθμιστεί στη συνείδηση
τους ο τόπος τους, που σήμερα θεωρείται άκρως υποβαθμισμένος.
• Μείωση των αντιθέσεων και εντάσεων μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που κατοικούν ή
δραστηριοποιούνται στην περιοχή και επιδίωξη μεγαλύτερου βαθμού κοινωνικής συνοχής.
β. Διαδικασίες
Το είδος των διαδικασιών μέσω των οποίων θα επιλεγούν και πραγματοποιηθούν συγκεκριμένες παρεμβάσεις και έργα στην περιοχή πρέπει αφενός να είναι αποτελεσματικές, αφετέρου να εξυπηρετούν τους στόχους που προηγουμένως αναφέρθηκαν, θα πρέπει έτσι καταρχήν ο Δήμος:
• Να αποκτήσει γνώση και συνείδηση των κοινωνικών ζητημάτων και εντάσεων και υφίστανται
στην περιοχή και να κατευθύνει τις δράσεις και πρακτικές τους ώστε να τείνουν προς την
ενσωμάτωση όλων των ομάδων και όχι τον αποκλεισμό ορισμένων. Να δημιουργήσει επίσης
θεσμικές ή μη προϋποθέσεις που να καλλιεργούν μεταξύ των δημοτών νοοτροπίες
αλληλλοκατανόησης και όχι διακρίσεων.

• Να προωθήσει την εκπαίδευση και ενημέρωση των στελεχών του και να αναζητήσει
συμβούλους ώστε να μπορεί να εκτιμά και να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες
καταστάσεις (η συνεργασία με το Πολυτεχνείο λειτουργεί θετικά σ' αυτή την κατεύθυνση).
• Να αποκτήσει πρόσθετους πόρους, καρπούμενος για παράδειγμα μέρος της γαιοπροσόδου
που θα διαμορφώνεται καθώς θα προχωρεί η ανάπτυξη της περιοχής, με τη συμμετοχή του,
για παράδειγμα, σε μεικτές επιχειρήσεις πραγματοποίησης έργων αλλά και αξιοποιώντας
κάθε δυνατότητα επιχειρηματικής δραστηριοποίησης του.
• Να δημιουργήσει Τράπεζα γης μέσω της διαχείρισης υφιστάμενων ιδιοκτησιών του, αλλά και
την απόκτηση νέων, σε κατάλληλα επιλεγμένα σημεία, μέσω εισφορών σε γη από
νεοεντασσόμενες περιοχές ή και μέσω αγορών σε περιοχές όπου οι τιμές σήμερα είναι πολύ
χαμηλές. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να ασκήσει πολεοδομική πολιτική που θα εξυπηρετεί
τους στόχους.
• Να προωθήσει τέλος - πράγμα που θεωρούμε σημαντικό και καθοριστικό για τις εξελίξεις -
επιχείρηση ενημέρωσης των πολιτών για τους όρους και τις επιπτώσεις της ανάπτυξης και να
επιδιώξει διαδικασίες συμμετοχής των ενδιαφερομένων σε διάφορα επίπεδα, ώστε να
προσεγγιστούν τυχόν αντιτιθέμενα συμφέροντα, και να βεβαιωθούν πολίτες και
ενδιαφερόμενοι για την διαφάνεια των επιλογών.
Πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό, ότι ένα πεδίο προσέγγισης του Δήμου με τους κατοίκους μπορεί και πρέπει να είναι η άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης για την αποκατάσταση των σεισμών. Αυτό θα έχει πολλαπλές θετικές επιπτώσεις γιατί θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη προς τον Δήμο, αλλά θα δώσει και την δυνατότητα να κατευθυνθούν όλες οι σχετικές δράσεις προς τους επιθυμητούς στόχους.
γ. Αξονες Παρεμβάσεων
Οι παρεμβάσεις στο χώρο του Μενιδίου, που προτείνονται στη συνέχεια έχουν την έννοια της διευθέτησης του χώρου ώστε κατά το δυνατόν να καλυφθούν υφιστάμενες ανάγκες και προβλήματα και να εξυπηρετηθούν οι τάσεις που διαπιστώνονται σήμερα με τρόπο σύμφωνο προς τους στόχους που πριν παρουσιάσθηκαν. Οι προτάσεις αυτές συνεπάγονται αναθεώρηση των υφιστάμενων σχεδιασμών σε όλα τα επίπεδα (ΓΠΣ, πολεοδομικές μελέτες) και προϋποθέτουν τη συνεχή παρακολούθηση των επιπτώσεων από την πραγματοποίηση συγκεκριμένων έργων, καθώς και την εξέλιξη των τάσεων. Είναι σκόπιμο να συγκροτηθεί στο Δήμο ειδική υπηρεσία, γι αυτό το σκοπό, κατάλληλα στελεχωμένη που θα διαχειρίζεται τα ζητήματα των χωρικών διευθετήσεων και θα εισηγείται τις κάθε φορά απαιτούμενες αναθεωρήσεις των σχεδιασμών.
Οι άξονες των παρεμβάσεων για την υλοποίηση των στόχων του στρατηγικού σχεδιασμού είναι σκόπιμο να κινούνται σε όλα τα επίπεδα αναφοράς του Δήμου Αχαρνών, να αποτελούν ένα ενιαίο σώμα, να συνεργάζονται μεταξύ τους και να προωθούν συνολικά και από κοινού την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης με εξασφάλιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του Δήμου αλλά και του συνόλου των κατοίκων του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας. Μ' αυτή την έννοια, η διάκριση σε θεματικές ενότητες των αξόνων παρέμβασης που ακολουθούν δε μπορεί να θεωρηθεί παρά ως μεθοδολογική ανάγκη.
■ Περιαστικό πράσινο και ελεύθεροι χώροι
Οπως φαίνεται και σε ειδική αναφορά στο β' μέρος της έρευνας, η γειτνίαση του Μενιδίου με τον ορεινό όγκο της Πάρνηθας, το δάσος και τη λεκάνη του Κηφισσού, αποτελούν για την περιοχή ένα σημαντικό πόρο. Η γειτνίαση αυτή ήταν άλλωστε και ένας από τους παράγοντες που κατεύθυναν στην περιοχή αυτή τη χωροθέτηση του Ολυμπιακού Χωριού. Η διατήρηση και απόλυτη προστασία των φυσικών χαρακτηριστικών των χώρων αυτών αποτελεί έναν άξονα απόλυτης προτεραιότητας, με την έννοια ότι κάθε παρέμβαση στο χώρο που θα έθιγε το χαρακτήρα τους πρέπει να αποκλείεται.
Ταυτόχρονα όμως είναι εξαιρετικά σημαντική ανάγκη η διαχείριση, προστασία και ανάδειξη των τόπων αυτών και η ταυτοποίηση τους με το Μενίδι. Στα πλαίσια μίας τέτοιας στρατηγικής πρέπει να επιδιωχθεί η σύνδεση του αστικού ιστού με τους μεγάλους αυτούς ελεύθερους χώρους μέσω της διαμόρφωσης κατάλληλων προσβάσεων και εγκαταστάσεων, οι οποίες και λόγω των συγκοινωνιακών συνδέσεων (προαστειακός, Αττική οδός) θα μπορούν να αποτελέσουν την είσοδο όλου του λεκανοπεδίου προς τον ορεινό όγκο, εξασφαλίζοντας οφέλη για το Δήμο. Μεγάλη σημασία ως φυσικά στοιχεία έχουν και τα ρέματα ,λόγω της θέσης της περιοχής μεταξύ ορεινού όγκου και Κηφισού. Τα ρέματα μπορούν με κατάλληλη διευθέτηση να αποτελέσουν ελεύθερους χώρους πρασίνου και με διαμόρφωση συνδέσεων να αναδειχθούν σε ενοποιητικά στοιχεία μεταξύ περιοχών που σήμερα χωρίζουν.
Μεταξύ των νησίδων αστικής ανάπτυξης διατηρούνται ακόμη στο Μενίδι εκτάσεις καλλιεργειών (μια εκτεταμένη τέτοια έκταση βρίσκεται μεταξύ της Λ. Καραμανλή του Αεροδρομίου και το Ολυμπιακό χωριό). Κρίνεται σκόπιμη η διατήρηση των εκτάσεων αυτών με αγροτικές χρήσεις για λόγους ιστορικούς -πολιτιστικούς και οικονομικούς, θα ήταν δυνατόν π.χ. να ανακηρυχθούν «αγροτικά πάρκα»και οι καλλιεργητές να έχουν ειδική ενίσχυση. Αντίστοιχη πολιτική υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ενωση με βάση την οποία διατηρούνται αμπελώνες στη Ν. Γαλλία.
■ Εγκατάσταση παραγωγικών δραστηριοτήτων
Λόγω της Αττικής οδού και του Συγκοινωνιακού Κέντρου Μενιδίου θα προσελκυσθούν στην περιοχή πολλές επιχειρήσεις. Είναι σκόπιμος ο επανασχεδιασμός των χώρων που θα δεχθούν
τέτοιες πιέσεις (ζώνη κατά μήκος Αττικής οδού, ΣΚΑ -στρατόπεδο ΑΒΥΠ, ΒΙΟΠΑ) ώστε η χωροθέτηση νέων εγκαταστάσεων να μην συγκρούεται με τις υφιστάμενες χρήσεις και δομές του οικισμού, αλλά αντίθετα να συμβάλλει στην αναδιάρθρωση με σύγχρονη διατήρηση του χαρακτήρα τους.
■ Ιεράρχηση οδικού δικτύου. Συγκοινωνίες.
Η σύνδεση των οικιστικών ενοτήτων του Μενιδίου μεταξύ τους, με τις νέες περιοχές που θα αναπτυχθούν και με τον ευρύτερο χώρο, προϋποθέτει τη συμπλήρωση και ιεράρχηση του οδικού δικτύου και τον διαχωρισμό της βαριάς κυκλοφορίας διέλευσης από τις τοπικές κινήσεις. Ιδιαίτερη σημασία για την κυκλοφορία στο Μενίδι έχει ο τρόπος με τον οποίο θα συνδεθεί το Ολυμπιακό Χωριό, αφενός κατά τη φάση κατασκευής του με λατομικούς χώρους της δυτικής Αθήνας ή του Θριασίου, αφετέρου κατά την περίοδο διεξαγωγής των αγώνων.
Επιθυμητό είναι να μην δημιουργηθούν στο εσωτερικό του Δήμου, άξονες ανταγωνιστικοί στην Αττική οδό, που θα διευκολύνουν τη διέλευση υπερτοπικών κινήσεων μέσα από το Μενίδι. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό δεν είναι επιθυμητή ούτε η κατασκευή της Δ. Περιφερειακής Αιγάλεω, που πέρα από την είσοδο της υπερτοπικής κυκλοφορίας αποκόπτει τμήματα του οικισμού στα βόρεια, ενώ ταυτόχρονα προκαλεί προβλήματα στη συνέχεια των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος της Πάρνηθας.
Για τη σύνδεση του Ολυμπιακού Χωριού με τη Δ. Αθήνα κατά τη φάση κατασκευής, προτείνεται η εξεύρεση μιας διαδρομής μέσω υφιστάμενων τμημάτων του οδικού δικτύου (με μικρές συμπληρώσεις και βελτιώσεις όπου χρειάζεται, για να εξασφαλισθεί η συνέχεια), η οποία μετά το πέρας των έργων θα πάψει να λειτουργεί ως συνεχής πορεία με μικρές τεχνικές διευθετήσεις.
Η σύνδεση του Ολυμπιακού Χωριού με την εθνική οδό κατά τη φάση διεξαγωγής των αγώνων προτείνεται να επιλυθεί κυρίως με διαχειριστικά μέτρα στο υφιστάμενο δίκτυο. Προτείνεται έτσι η ακόλουθη διαδρομή: είσοδος από το φωτεινό σηματοδότη στη διασταύρωση της Κηφισιάς με την εθνική οδό (με κατάλληλη ρύθμιση των φάσεων του σηματοδότη), αποκλειστική χρησιμοποίηση τμήματος της οδού Δεκέλειας και Τατοΐου έως το νότιο όριο του αεροδρομίου, κατασκευή νέου τμήματος κατά μήκος του νότιου ορίου του αεροδρομίου, ως το Ολυμπιακό χωριό. Η σύνδεση που προτείνεται μέσω νέου ανισόπεδου κόμβου στη διασταύρωση Εθνικής οδού και Κύμης και κατασκευή νέου δρόμου ως το Ολυμπιακό χωριό, εκτός από το γεγονός ότι θα διευκολύνει τη διέλευση, εξασθενίζει και τη μελλοντική σύνδεση του Ολυμπιακού χωριού με το υφιστάμενο κέντρο στο παλιό Μενίδι. Σύνδεση, η οποία είναι πολύ δυναμική και μπορεί να αποτελέσει άξονα αναβάθμισης όλης της μεταξύ των δύο πόλων περιοχής, όπως αναπτύσσεται στη συνέχεια.
■ Ανάπτυξη κέντρων - Αστικών λεωφόρων
Ο διάσπαρτος και ομοιογενής χαρακτήρας που παρουσιάζει η οικιστική ανάπτυξη σήμερα (εκτός από το Παλιό Μενίδι) πρέπει να αναιρεθεί με την διαμόρφωση κεντρικών τόπων, διαφοροποιημένων και ιεραρχημένων σε σχέση με τις περιοχές κατοικίας. Αυτού του τύπου οι παρεμβάσεις εκτός από το γεγονός ότι θα αρθρώσουν και οργανώσουν την περιοχή, θα συμβάλλουν στην καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων αλλά και στην οικονομική ανάπτυξη. Προνομιακοί χώροι για την ανάπτυξη κεντρικών λειτουργιών είναι οι αστικοί άξονες με προτεραιότητα σε αυτούς που συνδέουν μεταξύ τους υφιστάμενα και μελλοντικά κέντρα (π.χ. άξονας μεταξύ παλαιού Κέντρου και Ολυμπιακού Χωριού). Θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό να αποφευχθεί στο Μενίδι αυτό που συμβαίνει στα περισσότερα ελληνικά αστικά κέντρα όταν δημιουργείται ένας νέος άξονας, όπου συγκεντρώνονται πολλές αλληλοσυγκρουόμενες λειτουργίες και συγχρόνως προσελκύονται τοπικές και υπερτοπικές κινήσεις με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα χάος.
Οι άξονες σύνδεσης κεντρικών περιοχών (παλαιών και νέων) προτείνεται να σχεδιαστούν ως «αστικές λεωφόροι» με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Διευθέτηση των κινήσεων ώστε να εξυπηρετούνται μόνο τοπικές κινήσεις, ενώ οι υπερτοπικές
μεγαλύτερου μήκους θα εκτρέπονται προς άλλους δρόμους κατάλληλα διαμορφωμένους.
- Διέλευση δημόσιου μέσου μεταφοράς (λεωφορείου ή μέσου σταθερής τροχιάς) το οποίο θα
λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τις τοπικές κινήσεις με IX και θα τις αποθαρρύνει.
Κατάλληλη διαμόρφωση μετώπων και πεζοδρομίων ώστε να δεχτούν κεντρικές λειτουργίες
(εμπόριο, προσωπικές υπηρεσίες, αναψυχή).
Επιλογή και σχεδιασμός κομβικών σημείων που θα συνδέουν τις αστικές λεωφόρους με τοπικά κέντρα, που ενδεχομένως θα διαμορφωθούν εντός των παρακείμενων περιοχών κατοικίας και θα περιλαμβάνουν σχολεία, παιδικές χαρές και μικρά καταστήματα καθημερινής εξυπηρέτησης.
Τα σχεδιαστικά μέσα με τα οποία μπορεί να διαμορφωθούν οι αστικές λεωφόροι καθώς και τα πολεοδομικά εργαλεία με τα οποία μπορεί να προωθηθεί η εφαρμογή και ανάπτυξη τους θα διερευνηθούν λεπτομερέστερα στην επόμενη φάση της έρευνας.
■ Πύκνωση - οργάνωση του αστικού ιστού. Εξασφάλιση ελεύθερων χώρων
Στις υφιστάμενες περιοχές κατοικίας, αλλά κυρίως στις νεοεντασσόμενες στο σχέδιο πόλεως, πρέπει να επιδιώκεται η δημιουργία ενός συνεκτικού ιστού που θα εναλλάσσεται με διακεκριμένους, οργανωμένους και ιεραρχημένους αδόμητους χώρους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί επίσης με σχεδιαστικά μέσα και πολεοδομικά εργαλεία (αστικό αναδασμό, αναδιάρθρωση των συντελεστών δόμησης, ανταλλαγή οικοπέδων ή θέσπιση δικαιώματος προτίμησης υπέρ του Δήμου για ορισμένα ακίνητα). Η εξασφάλιση ελεύθερων χώρων στις περιοχές κατοικίας εκτός από την λειτουργική, περιβαλλοντική και αισθητική τους αναβάθμιση, θεωρείται κρίσιμη για μια σεισμογενή περιοχή που χρειάζεται χώρους εκτόνωσης κοντά στις κατοικίες.
Οι ίδιοι αυτοί ελεύθεροι χώροι μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλοι έλξης τοπικών κέντρων καθημερινής εξυπηρέτησης. Κατά την διαδικασία αναμόρφωσης του αστικού ιστού πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην διατήρηση της ποιότητας υφιστάμενων οργανωμένων οικιστικών ενοτήτων όπως π.χ. το παλιό Μενίδι.
ΚΕΦ. 4. ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Στην ενότητα αυτή γίνεται κατ' αρχήν μία ανασκόπηση των κυριότερων τάσεων εξέλιξης των διαφορετικών χωρικών ενοτήτων του Δήμου Αχαρνών, όπως εξετάστηκαν στη φάση της αναγνώρισης και τυπολόγησής τους. Στη συνέχεια, με γνώμονα τους προτεινόμενους άξονες του στρατηγικού αστικού σχεδιασμού, όπως περιγράφηκαν παραπάνω, προτείνεται ένα περίγραμμα δράσεων και μέτρων που αποτελούν εξειδίκευση των αξόνων. Τα μέτρα αυτά έχουν σαν στόχο από τη μία την άρση των προβλημάτων που εντοπίστηκαν σε κάθε χωρική ενότητα. Από την άλλη, επιδιώκουν να εφοδιάσουν κάθε ενότητα με εργαλεία και δυναμικές που θα τους επιτρέψουν να αναλάβουν με επιτυχία νέους ρόλους στα πλαίσια των προοπτικών και των τάσεων που έχουν διαγνωστεί.
Το γεγονός οτι πρόκειται για περίγραμμα μέτρων και δράσεων έχει να κάνει στις περισσότερες περιπτώσεις με την έλλειψη επαρκών στοιχείων γύρω από τους προωθούμενους σχεδιασμούς σε κεντρικό επίπεδο (μεγάλα έργα, Ολυμπιακό χωριό). Αυτό σημαίνει οτι στην επόμενη φάση του ερευνητικού προγράμματος, αλλά και γενικότερα σε άλλο επίπεδο, οι προτάσεις που αναφέρονται εδώ πρέπει να εξειδικευτούν και να συνοδευτούν από δράσεις που θα τις καταστήσουν επιχειρησιακές. Απαραίτητη προϋπόθεση για το σκοπό αυτό είναι η ενεργοποίηση του Δήμου ως προς το σύνολο των αξόνων στρατηγικού σχεδιασμού, ασφαλώς με διαβάθμιση προτεραιοτήτων, χωρίς όμως να αναλωθεί στην διαχείριση των επειγόντων ζητημάτων και μόνο, πράγμα που θα αναπαρήγαγε το μοντέλο συγκυριακής ανάπτυξης και επίλυσης προβλημάτων.
4.1. Νότιο και Κεντρικό Μενίδι.
4.1.1. Οι νότιες περιοχές του δ. Αχαρνών και τα μεγάλα έργα..
ΣΤΟ σύνολο των χωρικών ενοτήτων του κέντρου και των νότιων περιοχών του Δήμου Αχαρνών, ο κύριος παράγοντας μεταβολής της συγκρότησης του αστικού ιστού είναι τα μεγάλα κυκλοφοριακά - συγκοινωνιακά έργα που προβλέπονται στην περιοχή. Η «Αττική οδός» και ο ανισόπεδος κόμβος της με την οδό Αθηνών, η νέα χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής και το Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών, θα προκαλέσουν γύρω τους τη συγκέντρωση κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα. Το γεγονός αυτό θα μεταβάλλει δραματικά την υφιστάμενη δομή. Το σημερινό «κέντρο» θα τείνει να μετατραπεί σε μία ακόμη γειτονιά του Δήμου, ενώ θα υπάρξει ασφαλώς πύκνωση του δομημένου χώρου στα όρια των ενοτήτων «Παλαιό Μενίδι», «Αγ. Αννα», «Πύργουθι», «Λαθέα» και «Χαραυγή». Επίσης κατά μήκος της Αττικής οδού είναι βέβαιο οτι θα δημιουργηθεί μία ζώνη υπερτοπικών χρήσεων που θα οδηγήσει σε μία «γραμμική κεντρικότητα» με εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από τις υφιστάμενες. Τέλος, το νέο κέντρο, λόγω και της
εγγύτητας με το υφιστάμενο, αναμένεται να εντείνει την ανάπτυξη «κεντρικών» λειτουργιών κατά μήκος της οδού Αθηνών, κατά κύριο λόγο, αλλά και της οδού Φιλαδέλφειας.
ΣΤΟ επίπεδο λοιπόν των χρήσεων γης, ο Δήμος είναι σκόπιμο να επιχειρήσει την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη παρέμβαση του. Μ' αυτή την έννοια, είναι κατ' αρχήν ιδιαίτερα επείγον να ενημερωθεί πλήρως ο Δήμος γύρω από τα προγραμματιζόμενα έργα και ιδιαίτερα γύρω από τις προβλεπόμενες νέες λειτουργίες που θα συνδέονται με το ΣΚΑ. Επίσης είναι σκόπιμο να υπάρξει διαδικασία διαρκούς συμμετοχής του Δήμου στα όργανα σχεδιασμού και παρακολούθησης των έργων. Παράλληλα, πρέπει να εξαντληθούν οι πιέσεις για την παραχώρηση εκτάσεων στα όρια του ΣΚΑ από τη σημερινή έκταση του τελωνείου ή, εναλλακτικά, να διερευνηθεί η δυνατότητα επιχειρηματικής συμμετοχής του στο όλο σχέδιο.
Ταυτόχρονα πρέπει, όσο το δυνατόν ταχύτερα, να εκδηλωθεί πρωτοβουλία του Δήμου ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες απομάκρυνσης του στρατοπέδου της ΑΒΥΠ και η παραχώρηση της έκτασης στο Δήμο. Για το λόγο αυτό, είναι σκόπιμο να εκπονηθεί μελέτη αξιοποίησης του χώρου του στρατοπέδου σε επίπεδο σχεδίου γενικής διάταξης, που θα περιλαμβάνει τη χωροθέτηση πολυδύναμου κέντρου εμπορικών, διοικητικών λειτουργιών και χρήσεων αναψυχής σε συνδυασμό με τη δημιουργία εγκαταστάσεων κοινωνικής υποδομής και χώρων πρασίνου, προβλέποντας αντισταθμιστικά ανταλλάγματα προς το ΥΕΑ για την παραχώρηση του χώρου. Για την υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου ο Δήμος θα μπορούσε να συνεργαστεί με ιδιώτες επιχειρηματίες αφού προβεί σε διερεύνηση της αγοράς. Στα πλαίσια αυτής της προοπτικής, η νέα χωροθέτηση δημαρχείου στην είσοδο του «Παλαιού Μενιδίου» δίπλα στο στρατόπεδο κρίνεται επιτυχής.
Για την εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων, είναι σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητα αύξησης του συντελεστή δόμησης σε καθορισμένες ζώνες στην ευρύτερη περιοχή αλλά κατά κύριο λόγο κατά μήκος της Αττικής οδού. Επίσης είναι σκόπιμο να υπάρξουν θεσμικές ρυθμίσεις για τις επιτρεπόμενες χρήσεις κατά ζώνες. Αυτή η ενέργεια πρέπει να συνοδεύεται από παράλληλη μείωση του συντελεστή σε περιοχές του κέντρου, ώστε να αποτραπεί η τάση πύκνωσης του ιστού που έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται και η οποία αναμένεται να ενταθεί. Τα μέτρα αυτά πρέπει να αποτελέσουν προτάσεις για τροποποίηση του ΓΠΣ.
Η διάνοιξη της Αττικής οδού, πέρα από την προσέλκυση νέων χρήσεων υπερτοπικού χαρακτήρα είναι πιθανόν να έχει και αρνητικές επιπτώσεις στον αστικό ιστό. Κατ' αρχήν, η ύπαρξη της λεωφόρου θα δημιουργήσει εκ των πραγμάτων ένα ρήγμα στην επικοινωνία των εκατέρωθεν αυτής πλευρών. Η επικοινωνία θα γίνεται μέσω διακεκριμένων αξόνων και μόνο, και συγκεκριμένα μέσω της οδού Φιλαδέλφειας και της οδού Αθηνών. Για την άρση αυτής της
επίπτωσης είναι σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητα πρόσθετων διαβάσεων για τη διέλευση των οχημάτων και πάντως επαρκών διαβάσεων πεζών σε επιλεγμένες θέσεις. Ακόμη, επιπτώσεις από τη διέλευση της λεωφόρου θα υπάρχουν και σε επίπεδο ρύπανσης, θορύβου, μικροκλίματος και αισθητικής όχλησης. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας των περιοχών εκατέρωθεν της λεωφόρου με κατάλληλες διαμορφώσεις, φυτεύσεις κ.λ.π. Ο Δήμος πρέπει να μπορεί να εκφέρει τη γνώμη του για το σύνολο των διατάξεων - διαμορφώσεων που συνοδεύουν την Αττική οδό. Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμο να αποκτήσει σύντομα αντίγραφα όλων των τευχών της μελέτης (έργα οδοποιίας, περιβαλλοντικά κ.λ.π.). Αντίστοιχα είναι απαραίτητο να εξασφαλίσει αντίγραφα των μελετών των οδικών προσβάσεων στο ΣΚΑ.
Ο νέος άξονας θα επιφέρει επίσης μεταβολές στους κυκλοφοριακούς φόρτους του υφιστάμενου δικτύου. Η σημαντικότερη ίσως επίπτωση θα είναι η μετατροπή της οδού Αθηνών σε υπερτοπική λεωφόρο. Συγκεκριμένα, στη διασταύρωση της Αττικής οδού με την οδό Αθηνών προβλέπεται η δημιουργία ανισόπεδου κόμβου. Μ' αυτή τη διάταξη, η οδός Αθηνών (λεωφ. Δημοκρατίας) μετατρέπεται σε κύριο δρόμο σύνδεσης με την Αττική οδό, όχι μόνο του Δήμου Αχαρνών αλλά και των δήμων Καματερού, Αγ. Αναργύρων και Νέων Λιοσίων, γεγονός που συνεπάγεται τεράστια αύξηση της υπερτοπικής κυκλοφορίας. Ετσι, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και επείγουσα η αναβάθμιση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών της, των διατάξεων διάβασης πεζών και των διασταυρώσεων με το τοπικό δίκτυο. Επίσης είναι σκόπιμη η διεύρυνση και διαμόρφωση των πεζοδρομίων κατά μήκος της οδού, με πρόβλεψη φύτευσης κ.λ.π., και η απόκτηση χώρων για τη διαμόρφωση νησίδων πρασίνου και πλατειών, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις από την κυκλοφοριακή όχληση και να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο περιβάλλον για τους πεζούς.
Αντίστοιχη μέριμνα πρέπει να ληφθεί και για την οδό Φιλαδέλφειας, καθώς αν και δεν αναμένεται άμεσα αύξηση της κυκλοφορίας, η προσέλκυση νέων χρήσων είναι δυνατόν να εντείνει τα προβλήματα κυκλοφορίας και στάθμευσης. Το σύνολο αυτών των ενεργειών θα μπορούσε να ενταχθεί στα έργα που συνδέονται με την Αττική οδό, ως αντισταθμιστικά μέτρα για τις επιπτώσεις από τη διάνοιξη της, στις γειτονιές του Δήμου. Παράλληλα όμως με την αναβάθμιση των αξόνων που σχετίζονται άμεσα με την Αττική οδό, είναι απολύτως απαραίτητο να πραγματοποιηθούν κυκλοφοριακές παρεμβάσεις και σε άλλους άξονες της περιοχής. Αυτές πρέπει να αφορούν τη ρύθμιση της κυκλοφορίας από τον κόμβο της Αττικής οδού με την οδό Αθηνών προς το κέντρο του Μενιδίου αλλά και προς τις βόρειες περιοχές και τις συνδέσεις με το Δήμο Α. Λιοσίων. Ειδικά ως προς το τελευταίο, είναι σκόπιμο να εξεταστεί η πιθανότητα αναβάθμισης της οδού «Μόρνου» ως συνδετήριας με την οδό «Λιοσίων», έτσι ώστε να παρακαμφθεί το κέντρο του Μενιδίου. Επίσης, είναι σκόπιμη η αναβάθμιση της οδού «Παλαμά» στο όριο του νεκροταφείου του «Κόκκινου Μύλου», ώστε να υπάρξει διοχέτευση της κίνησης της οδού Φιλαδέλφειας προς την οδό Αθηνών στα όρια του Δήμου και οχι μέσω της οδού Μπόσδα όπως συμβαίνει σήμερα. Τέλος,
με το σύνολο αυτών των μέτρων συνδέεται οπωσδήποτε η οργάνωση της κυκλοφορίας στο κέντρο του Μενιδίου και η ολοκλήρωση του περιφερεικού δακτυλίου.
4.1.2. Επιμέρους προτάσεις ανά χωρική ενότητα, α. Κεντρικό Μενίδι.
ΣΤΟ εσωτερικό του «Παλαιού Μενιδίου» πρέπει να υπάρξουν παρεμβάσεις για την άρση των αρνητικών στοιχείων συγκρότησης του πολεοδομικού ιστού με αιχμές τις κυκλοφοριακές παρεμβάσεις, τη διεύρυνση του υφιστάμενου κέντρου και την εξασφάλιση ελεύθερων χώρων και χώρων κοινωνικών υποδομών. Οι παρεμβάσεις αυτές μπορούν να συνδυαστούν με την αξιοποίηση εκτάσεων που θα περιέλθουν στην ιδιοκτησία του Δήμου από τη διαδικασία μεταστέγασης περιορισμένου αριθμού σεισμόπληκτων ιδιοκτητών. Ιδιαίτερο βάρος θα πρέπει να δοθεί στην εξεύρεση χώρων στην ευρύτερη περιοχή των κεντρικών πλατειών, όπου στόχος θα έπρεπε να είναι η διεύρυνση του κέντρου, τη ζώνη κατά μήκος της οδού Αριστοτέλους, όπου στόχος θα έπρεπε να είναι η δημιουργία ενός δικτύου ελεύθερων χώρων με ζώνες υψηλού πρασίνου, και σε διακεκριμένες κατά περίπτωση θέσεις στην υπόλοιπη περιοχή για την κάλυψη αναγκών κοινωνικών υποδομών και τη δημιουργία ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου. Στα πλαίσια μίας διαδικασίας ανάπλασης του «Παλαιού Μενιδίου», είναι σκόπιμο να επιδιωχθεί ο επανασχεδιασμός της ζώνης της υφιστάμενης σιδηροδρομικής γραμμής και του σταθμού Αχαρνών, με πρόβλεψη εξυπηρετήσεων αστικού σιδηροδρόμου και δημιουργίας γραμμικής πλατείας κατά μήκος του αστικού ιστού. Σ' αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να εξεταστεί η υπογειοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής.
β. Λυκότρυπα, Χαμόμηλο, Χαραυγή.
Στα πλαίσια της οριοθέτησης μίας ευρείας περιοχής ΒΙΠΑ - ΒΙΟΠΑ ανατολικά του ρέματος της Καναπίτσας είναι σκόπιμο να υπάρξει ανάπλαση της ζώνης του ρέματος, σε συνδυασμό με τη δημιουργία μίας ευρείας ζώνης πρασίνου και κοινωνικών - αθλητικών υποδομών. Το ζήτημα αυτό γίνεται πιό κρίσιμο στην περιοχή βόρεια του Χαμόμηλου, καθώς εκεί δεν υπάρχει κάποιο φυσικό όριο ανάμεσα στην οικιστική περιοχή και τη βιοτεχνική ζώνη. Στη θέση αυτή κρίνεται σκόπιμη μία τοπική ανάπλαση για τη δημιουργία διαχωριστικής ζώνης και την αποτροπή της διαμπερούς κυκλοφορίας μέσω του οικισμού.
Ανάμεσα στη Λυκότρυπα και το Γερόβουνο, είναι σκόπιμο να εξασφαλισθεί μεγαλύτερος αριθμός οδικών συνδέσεων των περιοχών εκατέρωθεν της σιδηροδρομικής γραμμής. Αυτή η αναγκαιότητα προκύπτει, εκτός των άλλων, από το γεγονός οτι ο μόνος κόμβος της Αττικής οδού στα όρια του Δήμου Αχαρνών γίνεται στο σημείο τομής της με την οδό Αθηνών. Οι οδικές αυτές συνδέσεις πρέπει να έχουν τοπικό χαρακτήρα. Αντίστοιχα, είναι σκόπιμη η εξασφάλιση συνδέσεων πεζών ανάμεσα στις δύο γειτονιές. Ετσι επιτυγχάνεται άλλωστε και η σύνδεση των
δύο νέων υπερτοπικών κέντρων, αυτού στην ευρύτερη περιοχή του ΣΚΑ και αντίστοιχα αυτού στο σημερινό στρατόπεδο της ΑΒΥΠ. Η σύνδεση των δύο κέντρων πρέπει να αποτελέσει στόχο του φυσικού σχεδιασμού.
Τέλος πρέπει να εξασφαλισθούν πολλαπλές συνδέσεις της Λυκότρυπας με το Χαμόμηλο, με γέφυρες πάνω από το ρέμα Καναπίτσας, σε συνδυασμό με αναβάθμιση του ρέματος και τη δημιουργία γραμμικών χώρων αναψυχής στο φρύδι των πρανών του.
γ. Γεροβουνό - Αγ. Αννα - Πύργουθι - Αυλίζα.
Κύριος στόχος στην ενότητα αυτή πρέπει να είναι η συνεκτικότητα του αστικού ιστού και η συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής. Για το στόχο αυτό απαιτούνται παρεμβάσεις στο εσωτερικό του ιστού. Κατ' αρχήν είναι απαραίτητο να ολοκληρωθούν οι μελέτες εφαρμογής στις περιοχές Αγ. Αννα και Πύργουθι, με πρόβλεψη ελεύθερων χώρων και χώρων για κοινωνική υποδομή, καθώς και να εξασφαλισθούν οι χώροι αυτοί από το Δήμο. Στη συνέχεια πρέπει να ολοκληρωθούν οι διανοίξεις των προβλεπόμενων οδικών αξόνων και να υπάρξουν διαμορφώσεις οδοστρωμάτων και πεζοδρομίων κατά προτεραιότητα στους κεντρικότερους από αυτούς. Επίσης πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα κινήτρων για εγκατάσταση κατοικιών και άλλων χρήσεων τοπικού χαρακτήρα (λιανικό εμπόριο, κατοικία) κατά μήκος επιλεγμένων οδικών αξόνων στο εσωτερικό της περιοχής, που θα λειτουργούν ως κεντρικοί άξονες οργάνωσης της. Τέτοιοι άξονες, με δεδομένη την ανάπτυξη αντίστοιχων και ίσως και υπερτοπικών χρήσεων κατά μήκος της οδού Αθηνών θα μπορούσε να είναι οι οδοί Λαδά και Αγ. Αννας που είναι κάθετοι στην οδό Αθηνών και διατρέχουν όλη την ενότητα έως το ρέμα της Εσχατιάς.
Επίσης, τόνωση της συνεκτικότητας του οικιστικού ιστού θα μπορούσε να εξασφαλιστεί με την κήρυξη κάποιων ενοτήτων ως ζωνών ενεργού πολεοδομίας. Σ' αυτή την κατεύθυνση έχουν εντοπιστεί κατ' αρχήν δύο περιοχές στις οποίες ο Δήμος διαθέτει ιδιόκτητες εκτάσεις. Η πρώτη από αυτές είναι μία έκταση στα όρια του Δήμου στην περιοχή της Αγ. Αννας, σε επαφή με το ρέμα της Εσχατιάς, η οποία έχει «πρόσωπο» στη χάραξη της Αττικής οδού, στην οποία προτείνεται η δημιουργία οργανωμένου οικισμού για την αποκατάσταση σεισμόπληκτων κατοίκων, σε συνδυασμό με την κατασκευή κέντρου εμπορίου και αναψυχής επί της Αττικής οδού, αλλά και με την εξασφάλιση επαρκών εκτάσεων για χώρους κοινόχρηστου πρασίνου, αθλητικών εγκαταστάσεων κ.λ.π. Μία δεύτερη έκταση, βρίσκεται στην περιοχή των «Σαράντα Μαρτύρων». Στην περιοχή αυτή θα μπορούσε να προχωρήσει η δημιουργία ζώνης αναψυχής και εγκαταστάσεων κοινωνικής υποδομής. Και οι δύο αυτές περιπτώσεις παρουσιάζονται στο β' μέρος της έρευνας, στα πλαίσια των ειδικών δράσεων για την ανασυγκρότηση μετά το σεισμό του Σεπτεμβρίου 1999.
4.2. Οικιστικές περιοχές στη βορειοδυτική πλευρά του Δήμου.
Η περιοχή βορειοδυτικά του κέντρου του Μενιδίου δεν αναμένεται να επηρεαστεί από τις επιπτώσεις του σχεδιασμού των μεγάλων έργων στο Δήμο Αχαρνών. Σ' αυτά βέβαια δεν περιλαμβάνουμε την περιφερειακή λεωφόρο Πάρνηθας (συνέχεια της περιφερειακής Αιγάλεω), η επίπτωση της πάντως, στον αστικό ιστό θα ήταν βέβαια εξαιρετικά σημαντική σε δύο περιπτώσεις:
■ Αν διερχόταν από το εσωτερικό του οικισμού, οπότε και θα διασπούσε τον οικιστικό ιστό
απομονώνοντας μία οικιστική ενότητα στις παρυφές του βουνού. Στην περίπτωση αυτή θα
ανέκυπτε ένα πλέγμα ζητημάτων, η εξέταση των οποίων ξεφεύγει από τους άμεσους στόχους
της έρευνας, χωρίς όμως αυτό να συνεπάγεται και την παραγνώριση τους.
■ Αν επιλεγόταν κάποιος από τους υφιστάμενους οδικούς άξονες που διέρχεται από το
εσωτερικό του Δήμου σε κατεύθυνση βορρά - νότου ως συνδετήριος της νέας λεωφόρου. Σ'
αυτή την περίπτωση θα άλλαζε εντελώς το σκηνικό αναφοράς με συνέπειες κυκλοφοριακές
αλλά και αναπτυξιακές.
Υπό αυτό το πρίσμα, αλλά και γενικότερα γύρω από τις επιπτώσεις της διάνοιξης της περιφερειακής λεωφόρου, είναι σκόπιμο να κατατεθούν σε επόμενο στάδιο σκέψεις και προτάσεις γύρω από το θέμα, ώστε ο Δήμος να διαμορφώσει έγκαιρα και τεκμηριωμένα τις θέσεις του πάνω στο ζήτημα.
Τη στιγμή πάντως που εκπονείται η παρούσα έρευνα, η κατασκευή της περιφερειακής λεωφόρου Πάρνηθος δε φαίνεται να εντάσσεται στο σχεδιασμό ως άμεσης προτεραιότητας, παραμένοντας μάλλον στο επίπεδο της ιδέας για μελλοντική επανεξέταση. Μ' αυτή την έννοια, τα προβλήματα της οργάνωσης του ιστού πρέπει να αντιμετωπιστούν στο επίπεδο του Δήμου, με ενιαίο τρόπο στο πλαίσιο ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού. Για το λόγο αυτό πρέπει να υπάρξουν κατευθυντήριοι άξονες πολιτικής με στόχο τη σταδιακή υλοποίηση τους, σε συνδυασμό με άμεσα μέτρα που θα λειτουργήσουν ανακουφιστικά στις υφιστάμενες συνθήκες.
α. Το ζήτημα των περιοχών αυθαίρετης δόμησησης στα ανατολικά του Δήμου.
Είναι σαφές, τόσο από την μέχρι σήμερα διαδικασία ένταξης στο σχέδιο πόλης, όσο και από την ένταση της αυθαίρετης δόμησης στο «Ρέθι», στον «Αγ. Ιωάννη Ρώσο» και στις περιοχές κατά μήκος της οδού Πάρνηθος, οτι προοπτικά οι περιοχές αυτές θα αποκτήσουν ρυμοτομικό σχέδιο, όπως άλλωστε και η περιοχή του «Πλάτωνα», όπου έχουν ήδη κινηθεί διαδικασίες για ένταξη στο σχέδιο πόλης με τροποποίηση του Γ.Π.Σ. Ειδικά όμως στις νέες περιοχές αυθαιρέτων, η πολύ μικρή κατάτμηση των ιδιοκτησιών και η υφιστάμενη πυκνότητα θα δημιουργήσουν εξαιρετικά προβληματικές οικιστικές περιοχές. Γι' αυτούς τους λόγους, πρέπει κατ' αρχήν να προγραματιστεί η ένταξη τους στο σχέδιο πόλης με την εφαρμογή πολεοδομικών εργαλείων όπως οι Ζώνες Αστικού Αναδασμού και Ενεργού Πολεοδομίας. Κατά την ένταξη των περιοχών αυτών στο σχέδιο
πόλης πρέπει να εξασφαλιστεί η προστασία και αναβάθμιση του ορεινού όγκου της Πάρνηθας. Για το λόγο αυτό, το όριο του σχεδίου πόλης πρέπει να καθοριστεί και με αυτό το κριτήριο και να αποτελεί ταυτόχρονα θεσμοποιημένο όριο ζώνης προστασίας, μέσα από ενιαίο σχέδιο διαχείρισης του δρυμού και ταυτόχρονα μέσα από τη ΖΟΕ για την περιοχή του Δήμου Αχαρνών. Τέλος, στο βόρειο τμήμα της ενότητας, πρέπει να εξαντληθούν οι δυνατότητες παραχώρησης στο Δήμο και πολεοδόμησης του στρατοπέδου «Καποτά».
Το στρατόπεδο «Καποτά» δεν είναι σήμερα επιχειρησιακό και λειτουργεί μόνο ως παρασκευαστήριο ψωμιού και ως χώρος υπαίθριας αποθήκευσης υλικών από την παλαιά λειτουργία του ως στρατόπεδο της ΜΟΜΑ. Η παραχώρηση του στο Δήμο θα μπορούσε να συνδυαστεί με την επανεξέταση αντίστοιχα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος σημαντικών εκτάσεων στην περιοχή της Αμυγδαλέζας, όπου ο Δήμος έχει την ιδιοκτησία, ενώ με ειδικό τρόπο η νομή έχει παραχωρηθεί σε διάφορους φορείς, μεταξύ των οποίων το ΥΕΑ και η ΕΛΑΣ. Η πολεοδόμηση του στρατοπέδου μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία οργανωμένου οικισμού, τη δημιουργία οικοδομικών τετραγώνων και παραχώρηση οικοπέδων στα πλαίσια μίας πολιτικής αστικού αναδασμού της ευρύτερης περιοχής, τη δημιουργία μεγάλου πάρκου πόλης στις υπώρειες της Πάρνηθας και τη δημιουργία τοπικών κέντρων εμπορίου και αναψυχής. Μία τέτοια διαδικασία θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη για τις περιοχές του Ρέθι, του Αγ. Ιωάννη Ρώσου, του Αγ. Πέτρου, του Μεσονυχίου, της Αγ. Παρασκευής και της Μπόσκιζας, καθώς και για την ενότητα των συγκεντρώσεων αυθαίρετων κτισμάτων κατά μήκος της οδού Πάρνηθος βόρεια του στρατοπέδου. Η πολεοδόμηση του στρατοπέδου πρέπει να συνοδευτεί από επανασχεδιασμό των εκτάσεων της ΔΕΗ και της ΕΥΔΑΠ, έτσι ώστε να επιτευχθεί από τη μία η ένταξη τους στον αστικό ιστό, και από την άλλη να βρεθούν δίοδοι δια μέσου των εκτάσεων αυτών προς το πάρκο της πολεοδομημένης έκτασης.
Στην περιοχή δυτικά του οικισμού του ΟΕΚ, είναι σκόπιμη η ολοκλήρωση του επανακαθορισμού των διοικητικών ορίων του Δήμου ώστε η περιοχή της Ανω Λίμνης να ενταχθεί διοικητικά στο Δήμο Α. Λιοσίων σε συνδυασμό με την ένταξη της στο σχέδιο πόλης.
β. Ζητήματα ανασυγκρότησης του αστικού ιστού.
Η ανασυγκρότηση στις βορειοδυτικές περιοχές του Δήμου Αχαρνών πρέπει, πέρα από το ζήτημα των αυθαιρέτων να αντιμετωπίζει τα προβλήματα οργάνωσης του οδικού δικτύου και γενικότερα του αστικού ιστού, την έλλειψη τοπικών κέντρων στην περιοχή σε συνδυασμό με τις αποστάσεις και τη δυσκολία προσβάσεων στο κέντρο του Δήμου, την έλλειψη κοινόχρηστων ελεύθερων χώρων και χώρων κοινωνικής υποδομής και τις ελλείψεις σε τεχνικές υποδομές και συγκοινωνιακές συνδέσεις.
Οπως προβλέπεται και στους άξονες στρατηγικού σχεδιασμού, στόχος πρέπει να είναι η συμπλήρωση και ιεράρχηση του οδικού δικτύου και η ανάπτυξη κεντρικών τόπων κατά μήκος βασικών αξόνων, στο βαθμό που είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολη η εξασφάλιση χώρου για την ανάπτυξη κεντρικών λειτουργιών στο εσωτερικό του ιστού. Σήμερα, οι οδοί Πάρνηθος και Θρακομακεδόνων παίζουν το ρόλο συνδετήριων αξόνων ανάμεσα στο κέντρο και τις βόρειες περιοχές και αναλαμβάνουν υπερτοπική κυκλοφορία (προς την Πάρνηθα και το τελεφερίκ). Επίσης, κατά μήκος τους υπάρχει ήδη τάση για την ανάπτυξη χρήσεων εμπορίου και αναψυχής, ενώ ειδικά στην Αγ. Παρασκευή και βορειότερα οργανώνονται οι ταβέρνες της περιοχής.
Η ενίσχυση αυτής της τάσης με ταυτόχρονη πύκνωση του ιστού μπορεί να αποτελεί στόχο μίας παρέμβασης με πολεοδομικά εργαλεία, όπως αύξηση του συντελεστή δόμησης στα μέτωπα και θεσμοθέτηση εκατέρωθεν των οδών μίας ζώνης μεταφοράς συντελεστή από άλλες περιοχές του Δήμου. Η διαδικασία αυτή θα δημιουργήσει μία γραμμική κεντρικότητα που θα οργανώσει κυρίως τις περιοχές του Αγ. Πέτρου που βρίσκονται ανατολικά του ρέματος της Εσχατιάς (Αγ. Πέτρος Γ'), καθώς και ζώνες στις περιοχές Μεσονύχι, Αγ. Παρασκευή, Μπόσκιζα, αλλά και Λαθέα, Αγριλέζα και Μεγάλα Σχοίνα (που σύμφωνα με την αναγνώριση μας εντάσσονται στη βορειοανατολική ενότητα του Δήμου). Για να μεγιστοποιηθεί πάντως η επιρροή αυτής της ζώνης στο εσωτερικό της γειτονιάς του Αγ. Πέτρου, πρέπει να εξασφαλισθούν πολλαπλές συνδέσεις πάνω από το ρέμα της Εσχατιάς με τεχνικά έργα (γέφυρες). Η επέμβαση αυτή είναι δυνατόν να ενταχθεί σε μία συνολικότερη διαδικασία ανάπλασης της ζώνης του ρέματος. Στο εσωτερικό οδικό δίκτυο της Νεάπολης και του Αγ. Πέτρου είναι σκόπιμο να καθοριστούν αντίστοιχοι άξονες οργάνωσης του αστικού ιστού. Τέτοιοι άξονες θα μπορούσαν να είναι κατ' αρχήν οι οδοί Θεμιστοκλέους και Αγ. Διονυσίου. Επίσης, θα μπορούσε να υπάρξει αναβάθμιση της οδού Βαϊου Κρήτης καθώς και διάνοιξη της οδού Αγ. Πέτρου στην κατεύθυνση που έχει το τμήμα της από την οδό Πάρνηθος έως την οδό Βαϊου Κρήτης.
Οι οδοί που επιλέγονται ως άξονες οργάνωσης του ιστού, πρέπει να αναδιαμορφωθούν κατά προτεραιότητα και κατά περίπτωση, ώστε να αποκτήσουν φαρδιά πεζοδρόμια, δενδροφυτεύσεις κ.λ.π. Τέλος, παρά τη δυσκολία του εγχειρήματος, είναι σκόπιμο να αναζητηθούν στο εσωτερικό του ιστού εκτάσεις κατάλληλες για τη δημιουργία χώρων κοινόχρηστου πρασίνου και κοινωνικών υποδομών. Οι εκτάσεις αυτές μπορούν να αναζητηθούν στα πλαίσια της διαδικασίας ανασυγκρότησης από το σεισμό του Σεπτεμβρίου, μέσω ενός προγράμματος περιορισμένης μεταστέγασης σεισμόπληκτων κατοίκων. Ειδικά στην περιοχή του Αγ. Αθανασίου, οι εκτάσεις αυτές είναι σκόπιμο να αναζητηθούν στα όρια με το κεντρικό Μενίδι και αντίστοιχα με τον οικισμό του ΟΕΚ. Στο περίγραμμα των προτάσεων για τη δημιουργία κεντρικών και κοινόχρηστων χώρων στις περιοχές του βορειοδυτικού Μενιδίου, πρέπει να ενταχθεί και η διαδικασία ανάπλασης του ρέματος της Εσχατιάς. Μία τέτοια διαδικασία που θα περιελάμβανε αναβάθμιση της
παραρεμάτιας βλάστησης και τη δημιουργία πλατειών, παιδικών χαρών κ.λ.π. σε καθορισμένες θέσεις, καθώς και πολλαπλασιασμό των συνδέσεων μεταξύ των δύο παρειών της κοίτης, θα μπορούσε να εφοδιάσει τον οικισμό με μία ροή φυσικού πρασίνου αποτελώντας ταυτόχρονα διαδρομή σύνδεσης (πραγματική και νοητική) με την Πάρνηθα.
4.3. Οικιστικές περιοχές στη βόρεια-βορειοανατολική πλευρά του Δήμου.
Στην ευρύτερη ενότητα των βορειοανατολικών οικιστικών περιοχών του Δήμου η κύρια αναπτυξιακή προοπτική είναι αυτή που προκύπτει από την επικείμενη χωροθέτηση στα όρια της του Ολυμπιακού χωριού και ιδιαίτερα από την μεταολυμπιακή του χρήση. Η διαδικασία αυτή αναμένεται να επηρεάσει σε διαφορετικό βαθμό τις υφιστάμενες τάσεις τόσο στις περιοχές που γειτνιάζουν άμεσα με το νέο οικισμό, όσο και στο σύνολο του Δήμου Αχαρνών. Η εκτίμηση αυτών των επιπτώσεων στον οικιστικό ιστό δεν είναι δυνατόν να γίνει με ασφάλεια στο βαθμό που στην παρούσα φάση δεν έχουν ξεκαθαριστεί ακόμη ούτε οι ακριβείς δεσμεύσεις ως προς τη λειτουργική οργάνωση του χωριού, ούτε οι διαδικασίες και οι μέθοδοι κατασκευής, ούτε πολύ περισσότερο η ακριβής μεταολυμπιακή χρήση του χώρου. Πρώτες εκτιμήσεις πάντως ως προς τις επιπτώσεις αυτές καθώς και κατευθυντήριοι άξονες για την αντιμετώπιση του όλου θέματος δίνονται στη συνέχεια σε ιδιαίτερη θεματική ενότητα του παρόντος ερευνητικού προγράμματος. ΣΤΟ σημείο αυτό, περιοριζόμαστε απλώς στα ζητήματα σύνδεσης του χωριού με τον υφιστάμενο οικιστικό ιστό των όμορων περιοχών, στην κατεύθυνση πολεοδομικών παρεμβάσεων για την ανασυγκρότηση του τελευταίου.
Κύριο ζήτημα και στην ενότητα αυτή είναι η συγκρότηση του ιστού με τη δημιουργία κεντρικών τόπων, όπου η πύκνωση του ιστού θα συμβαδίζει με την ανάπτυξη τοπικών κεντρικών λειτουργιών και χρήσεων, καθώς και με την εξασφάλιση κοινόχρηστων ελεύθερων χώρων και χώρων κοινωνικής υποδομής. Η δομή του οικιστικού ιστού αναδεικνύει ως υφιστάμενο στοιχείο συγκρότησης του τους μεγάλους διαμπερείς οδικούς άξονες που τον διατρέχουν και ιδιαίτερα τις οδούς Πάρνηθος - Θρακομακεδόνων και Καραμανλή και λιγότερο την οδό Αγ. Τριάδος. Ταυτόχρονα, η αδήριτη ανάγκη σύνδεσης του Ολυμπιακού Χωριού με το υφιστάμενο και το μελλοντικό κέντρο του Δήμου τείνει να υποδείξει τη δημιουργία ενός ακόμη οδικού άξονα κατά μήκος των υφιστάμενων οδών Πλήθωνος Γεμιστού και Ξενοδοχοϋπαλλήλων, ανεξάρτητα από την τελική του χάραξη. Από αυτούς τους άξονες, οι υφιστάμενοι έχουν ήδη την τάση να προσελκύουν χρήσεις λειτουργικής εξυπηρέτησης των γειτονιών ή ακόμη και υπερτοπικές χρήσεις. Η τάση αυτή αναμένεται να ενταθεί και προπαντώς να επεκταθεί στο νέο άξονα Ολυμπιακού χωριού -Κέντρου.
Μ' αυτή την έννοια είναι σκόπιμο και επιθυμητό να υπάρξουν παρεμβάσεις για την αποτελεσματική ενίσχυση και προπαντός καθοδήγηση της τάσης στην κατεύθυνση της
δημιουργίας «αστικών λεωφόρων» οργάνωσης του ιστού. Οι παρεμβάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν τη δημιουργία ζωνών μεταφοράς συντελεστή κατά μήκος των αξόνων, τον έλεγχο των χρήσεων γης και την αναζήτηση στις ίδιες θέσεις δυνατοτήτων δημιουργίας ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων. Το πρώτο μέτρο αναφέρεται στην ανάγκη τοπικής πύκνωσης του αστικού ιστού με ταυτόχρονη απελευθέρωση χώρων στο εσωτερικό των περιοχών. Το δεύτερο σχετίζεται με την επιλογή των επιθυμητών χρήσεων κατά περίπτωση και τον αποκλεισμό αντίστοιχα των ανεπιθύμητων. Το τρίτο τέλος, οδηγεί στη δημιουργία κεντρικών τόπων κατά μήκος των ίδιων αυτών αξόνων ώστε να μην περιοριστεί η παρέμβαση στη δημιουργία εμπορικών δρόμων αλλά γενικότερα στη δημιουργία χώρων παρουσίας και πολύπλευρης έκφρασης των ανθρώπων.
Ενα δεύτερο ζήτημα γενικότερης σημασίας για το Δήμο Αχαρνών στην περιοχή είναι η «αξιοποίηση» του κτήματος Αμυγδαλέζας. Και για το θέμα αυτό υπάρχει στη συνέχεια ειδική αναφορά καθώς η πολυπλοκότητα του θεσμικού και ιδιοκτησιακού καθεστώτος της έκτασης αλλά και το γεγονός οτι έχει γίνει θέατρο πολλών, αντιφατικών και ασύμβατων μεταξύ τους προτάσεων, απαιτούν μία συνολική αντιμετώπιση. Στο σημείο αυτό κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε σε μία μόνο πτυχή του θέματος που σχετίζεται με την ανασυγκρότηση του αστικού ιστού. Ανατολικό όριο της Αμυγδαλέζας αποτελεί η οδός Θρακομακεδόνων, που είναι ένας από τους επιλεγμένους άξονες για τη δημιουργία μίας «αστικής λεωφόρου». Μ' αυτή την έννοια κρίνεται σκόπιμο κατά μήκος της οδού να δημιουργηθεί μία οικιστική ζώνη στην έκταση της Αμυγδαλέζας, ώστε να συγκροτηθεί στο μέτωπο της μίας μορφής αστικότητα, σε αντίθεση με την υφιστάμενη κατάσταση. Η ζώνη αυτή είναι δυνατόν να επιλεγεί ως χώρος ανάπτυξης οργανωμένου οικισμού στα πλαίσια ενός συνόλου ενεργειών για την αποκατάσταση σεισμοπλήκτων δημοτών.
Επίσης, κρίνεται σκόπιμο να αποκτήσει ρυμοτομικό σχέδιο και να πολεοδομηθεί ως ΖΕΠ (τουλάχιστον κάποιο τμήμα του) το κτήμα «Λεκάνες» που φέρεται ως ιδιοκτησία του Δήμου. Η έκταση αυτή παρεμβάλλεται στην ουσία ανάμεσα στο Ολυμπιακό χωριό και τις περιοχές των «Μεγάλων Σχίνων» και των «ξενοδοχοϋπαλλήλων» και μόνο η πολεοδόμηση της θα δώσει τη δυνατότητα ομαλής σύνδεσης του οικιστικού ιστού. Σε περίπτωση που δεν επιλεγεί μία τέτοια λύση, το πιθανότερο είναι η έκταση να αποτελέσει θέατρο καταπατήσεων και αυθαίρετης δόμησης που θα οδηγήσει πάλι σε τετελεσμένη κατάσταση. Για τους λόγους αυτούς ο Δήμος πρέπει να μεριμνήσει άμεσα ώστε να κατοχυρώσει κατ' αρχήν τα ιδιοκτησιακά του δικαιώματα και στη συνέχεια να εξασφαλίσει την πολεοδόμηση της έκτασης.
4.4. Η ευρύτερη περιοχή της Βαρυμττόττης.
Τα ζητήματα που ανακύπτουν στην ευρύτερη περιοχή της Βαρυμπόπης είναι από τα πιό κρίσιμα και δυσεπίλυτα, όσον αφορά τη σχέση του δομημένου περιβάλλοντος και των φυσικών δασικών εκτάσεων των υπωρειών του ορεινού όγκου της Πάρνηθας και του Κηφισσού. Βασικό ζήτημα είναι
η δημιουργία αυθαίρετης ρυμοτομίας και οικιστικών συγκεντρώσεων με προεξάρχουσα την περιοχή της Φλόγας.
Ταυτόχρονα, εντοπίζεται μία τάση σύνδεσης του ιστού των Θρακομακεδόνων με το πλέγμα της ευρύτερης περιοχής της Βαρυμπόπης. Η τάση αυτή αναμένεται να ενισχυθεί με τη δημιουργία και τη μεταολυμπιακή χρήση του Ολυμπιακού χωριού. Η συγκέντρωση νέων οικιστών κατά τη μεταολυμπιακή χρήση του χωριού θα οδηγήσει σε εντατικότερη χρήση των δασικών εκτάσεων και τη μετατροπή τους σε καθαρά ανθρωπολειτουργικές περιοχές. Επίσης είναι σχεδόν βέβαιο οτι θα υπάρξει αναβάθμιση των υφιστάμενων συνδέσεων μεταξύ του Ολυμπιακού χωριού και των οικιστικών ενοτήτων στα βόρεια (νόμιμες ή αυθαίρετες), με την ασφαλτόστρωση και τη διεύρυνση υφιστάμενων αγροτικών δρόμων. Παράλληλα η φύση θα υποστεί ασφαλώς πλήγματα είτε με μείωση είτε με τον «εξευγενισμό» της. Προοπτικά, θα εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο η μετατροπή του δάσους σε οικιστική περιοχή. Με δεδομένες τις υφιστάμενες τάσεις μπορεί να δεί κανείς τον κίνδυνο ανάπτυξης ενός ενιαίου συμπλέγματος προαστιακών συγκεντρώσεων από τους θρακομακεδόνες έως την εθνική οδό. Ταυτόχρονα, η μεταολυμπιακή χρήση της «διεθνούς ζώνης» του ολυμπιακού χωριού είναι πολύ πιθανόν οτι θα δημιουργήσει ένα νέο υπερτοπικό πόλο αναψυχής, εμπορίου και υπηρεσιών, προσελκύοντας νέους χρήστες από διάφορες περιοχές του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Με αυτή την προοπτική γίνεται επιτακτική η ανάγκη εκκαθάρισης του θεσμικού και ιδιοκτησιακού καθεστώτος στις επίμαχες θέσεις της ευρύτερης περιοχής, με ταυτόχρονο καθορισμό αυστηρού θεσμικού πλαισίου προστασίας των δασικών εκτάσεων. Η ως τώρα πολιτική του Δήμου και των δασικών υπηρεσιών εμφανίζει πολλές αντιφάσεις και δεν οδηγεί στην επίλυση του προβλήματος. Η κατασκευή πολυτελών κατοικιών μεγάλου δομημένου όγκου και επενδεδυμένης αξίας σε περιοχές εκτός σχεδίου δημιουργεί τετελεσμένα. Ταυτόχρονα το θεσμικό καθεστώς (ζώνες Κηφισσού, χαρακτηρισμένες δασικές εκτάσεις, αναδασωτέες εκτάσεις μετά από πυρκαϊά) και τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος δεν αφήνουν περιθώρια πολλών ελιγμών, χωρίς σαφή παραβίαση της νομοθεσίας. Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερή η αδυναμία διατύπωσης σαφούς πρότασης. Οι ενέργειες πάντως που είναι σκόπιμο να γίνουν άμεσα πρέπει να περιλαμβάνουν κτηματογράφηση και έλεγχο ιδιοκτησιακών τίτλων στις επίμαχες περιοχές και ακριβή αναγνώριση των θεσμικών δεσμεύσεων ανά ιδιοκτησία. Στη συνέχεια πρέπει να εξεταστούν εναλλακτικά σενάρια, όπως κίνητρα για ανταλλαγή ιδιοκτησιών - ή μετεγκατάσταση ανάλογα με την περίπτωση - σε άλλες περιοχές του Δήμου, απαλλοτρίωση των ιδιοκτησιών όπου υπάρχουν νόμιμοι τίτλοι κ.λ.π. με τελικό στόχο την ανάπλαση και προστασία του δασικού πράσινου.
4.5. Ημιαγροτικές περιοχές σε μετάβαση.
Οπως περιγράφηκε παραπάνω, το σύνολο σχεδόν των αγροτικών εκτάσεων του Δήμου Αχαρνών δέχεται πιέσεις για τη μεταβολή των χρήσεων και του χαρακτήρα των εκτάσεων. Ταυτόχρονα, η διαδικασία εγκατάστασης νέων χρήσεων σε αγροτικές εκτάσεις, είτε αυτές αφορούν κατοικία είτε άλλες χρήσεις, οδηγεί σε άναρχη επέκταση του δομημένου περιβάλλοντος και συνεπάγεται τις περισσσότερες φορές τη δημιουργία προβληματικών καταστάσεων ως προς την οργάνωση του χώρου. Είναι τέλος προφανές οτι η διατήρηση περιοχών σε καθεστώς εκτός σχεδίου δεν τις θωρακίζει απέναντι σ' αυτές τις διαδικασίες. Με αυτά λοιπόν τα δεδομένα οι προτάσεις για την προοπτική των αγροτικών εκτάσεων πρέπει να διακρίνεται από ρεαλισμό όσον αφορά στην αναγνώριση των τάσεων και την προοπτική κάθε ενότητας και μαζί από τόλμη και πρωτοτυπία όσον αφορά τις προτάσεις θεσμικού περιεχομένου.
Οπως έχει περιγραφεί, ενιαίες εκτάσεις με κυρίαρχο τον αγροτικό τους χαρακτήρα εντοπίζονται στην περιοχή «Αγ. Σωτήρα» και στα νότια της έκτασης του Ολυμπιακού χωριού. Από αυτές η πρώτη αναμένεται να δεχτεί πιέσεις από την εγκατάσταση βιομηχανικών - βιοτεχνικών μονάδων αλλά και χρήσεις χονδρεμπορίου, αποθηκών κ.λ.π. καθώς περιβάλλεται από υφιστάμενες συγκεντρώσεις τέτοιων χρήσεων ενώ ταυτόχρονα γειτνιάζει και με τη ζώνη επιρροής της Αττικής οδού. Η δεύτερη αναμένεται να δεχτεί πιέσεις στην κατεύθυνση της οικιστικής επέκτασης ιδιαίτερα μετά τη δημιουργία του Ολυμπιακού χωριού. Με γνωστή την απομείωση των αγροτικών εκτάσεων στο Δήμο, η προστασία μίας τουλάχιστον από αυτές τις ενότητες κρίνεται απαραίτητη.
Η ερευνητική ομάδα, συνεκτιμώντας τις υφιστάμενες τάσεις, τις ανάγκες σε γη για την εγκατάσταση διάφορων χρήσεων, τη θέση και τον χαρακτήρα κάθε περιοχής και τις ιδιαίτερες συνθήκες στο επίπεδο των καλλιεργειών κατέληξε στην πρόταση προστασίας και ανάδειξης ως αγροτικής περιοχής κατά προτεραιότητα της δεύτερης ενότητας, στα όρια του Ολυμπιακού χωριού. Η ενότητα αυτή, με εξειδίκευση στις ανθοκαλλιέργειες και τα κηπευτικά δίνει ακόμη τη δυνατότητα συμπληρωματικού εισοδήματος για τους ιδιοκτήτες της γης με αποτέλεσμα να υφίσταται ένα πεδίο αντίστασης στην μεταβολή της χρήσης στο επίπεδο των ανταγωνιστικών γαιοπροσόδων. Ταυτόχρονα, ευρισκόμενη σε εγγύτητα με τις υπώρειες και τα δασικά τμήματα της Πάρνηθας τονίζει τη συνέχεια του τοπίου. Στην ευρύτερη περιοχή επίσης υφίσταται το αεροδρόμιο του Τατοίου, στο εσωτερικό του οποίου τα φυσικά χαρακτηριστικά διατηρούνται σε καλή κατάσταση (κλάδος του Κηφισσού, πευκώνες κ.λ.π.), και η σχέση δομημένου - αδόμητου χώρου είναι σαφώς ευμενής προς το φυσικό περιβάλλον. Τέλος, γειτνιάζει με περιοχές όπου αναπτύσσονται εναλλακτικές μορφές αναψυχής (ιππασία, αεραθλητισμός, ορειβασία -αναρρίχηση).
Ολα τα παραπάνω καθιστούν την ενότητα αυτή πλεονεκτική για τη δημιουργία ενός υπερτοπικού πάρκου εναλλακτικών καλλιεργειών και οικοτουριστικών δραστηριοτήτων στα όρια του οικιστικού ιστού. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο βέβαια δεν είναι ακόμη εξοπλισμένο στην κατεύθυνση οργάνωσης και προστασίας ενός τέτοιου σχεδίου. Ο καθορισμός της ως γεωργική γη μέσω της ΖΟΕ είναι κατ' αρχήν θετικό μέτρο, δε φαίνεται όμως να την προστατεύει από τη μεταβολή των χρήσεων γης καθώς δεν υπάρχει στην ουσία τρόπος αποτροπής της αυθαίρετης κατάτμησης και της δόμησης. Ετσι, κρίνεται ασφαλέστερη η έγκαιρη ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλης με το χαρακτηρισμό του αστικού πρασίνου, που διαθέτει σημαντική νομοθετική προστασία και αποτρεπτική ισχύ, με παράλληλη πρόβλεψη για τη δημιουργία ενός υπερτοπικού πάρκου με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Στα πλαίσια αυτού του καθορισμού πρέπει να περιγράφονται με σαφήνεια οι επιτρεπόμενες χρήσεις και να προβλέπεται η έκδοση κανονισμού λειτουργίας του μελλοντικού πάρκου καθώς και η σύσταση φορέα για τη δημιουργία και λειτουργία του. Ταυτόχρονα είναι σκόπιμος ο καθορισμός της έκτασης ως ζώνης αναδασμού και ειδικής ανάπλασης. Για την επιτυχία του σχεδίου αυτού πρέπει να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή έκταση. Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμος ο περιορισμός της προς ένταξη στο σχέδιο πόλης περιοχής στο Μονομάτι, σε καθορισμένες ζώνες κατά μήκος και εκατέρωθεν (και όχι από τη μία πλευρά όπως προβλέπεται σήμερα) των οδικών αξόνων Καραμανλή και Δεκέλειας.
ΣΤΟ φορέα διαχείρισης του υπερτοπικού αυτού πάρκου κύριος εκπρόσωπος πρέπει να είναι ο Δήμος Αχαρνών στη διοικητική αρμοδιότητα του οποίου θα ανήκει ο χώρος. Ταυτόχρονα όμως είναι σκόπιμο να εκπροσωπούνται και άλλοι φορείς όπως το υπ. Γεωργίας, ο ΟΡΣΑ ως εκπρόσωπος του υπ. ΠΕΧΩΔΕ κ.λ.π. Για τη λειτουργία του πάρκου προτείνεται η δημιουργία συνεταιριστικής οργάνωσης, την οποία θα συγκροτούν οι σημερινοί ιδιοκτήτες της έκτασης, και η οποία θα εκπροσωπείται στο φορέα διαχείρισης. Για τη συμμετοχή των ιδιοκτητών στη συνεταιριστική οργάνωση και στο φορέα πρέπει να προβλεφθούν ειδικά κίνητρα. Αντίστοιχα κίνητρα πρέπει να υπάρχουν για την παραχώρηση των ιδιοκτησιών στο φορέα διαχείρισης, για όσους δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στο όλο σχέδιο. Ενα τέτοιο κίνητρο θα μπορούσε να είναι η παραχώρηση, κατά την ένταξη της περιοχής στο σχέδιο, συντελεστή δόμησης με δικαίωμα (και υποχρέωση) μεταφοράς του σε άλλες περιοχές στα όρια του Δήμου που θα χαρακτηριστούν ως ζώνες υποδοχής («αγοράς») συντελεστή. Στο επίπεδο των χρήσεων γης, πέρα από την καλλιέργεια προϊόντων με βιολογικές τεχνικές, θα μπορούσαν να προβλεφθούν οι χρήσεις ήπιας αναψυχής, εκπαίδευσης (κυρίως οικολογικής ευαισθητοποίησης) και ήπιων αθλητικών δραστηριοτήτων (ποδήλατο, ιππασία κ.λ.π.). Ενα τέτοιο σχέδιο, ενταγμένο μάλλιστα στα πλαίσια σύνταξης μίας ολοκληρωμένης «Τοπικής Ατζέντα 21» για τη στρατηγική ανασυγκρότησης του Δήμου με αφορμή το σεισμό του Σεπτεμβρίου 1999, θα ήταν δυνατόν να τύχει χρηματοδότησης από την Ε.Ε.
Για την άλλη ενιαία έκταση με αγροτικά χαρακτηριστικά στην περιοχή της «Αγ. Σωτήρας», η ερευνητική ομάδα εκτιμά πως μία πρόταση διατήρησης του συνόλου των χαρακτηριστικών της θα ήταν ουτοπική. Και αυτό με δεδομένο το γεγονός οτι η περιοχή αυτή βρίσκεται στη ζώνη επιρροής των μεγάλων έργων, ενώ ταυτόχρονα περικλείεται από συγκεντρώσεις παραγωγικών μονάδων. Μ' αυτή την έννοια προτείνεται η ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλης, με διατάξεις προστασίας μέρους των χαρακτηριστικών της που να αφορούν την διατήρηση στο μέγιστο δυνατό βαθμό της υφιστάμενης βλάστησης, περιορισμούς στα ύψη και στους όγκους των νέων κτιριακών εγκαταστάσεων, προσαρμοσμένους συντελεστές δόμησης και κάλυψης, προστασία και ανάδειξη των ρεμάτων και ιδιαίτερα του Κηφισσού κ.λ.π. Η ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλης θα μπορούσε να περιλαμβάνει επέκταση των προβλεπόμενων ΒΙΠΑ - ΒΙΟΠΑ, αλλά και την πρόβλεψη δημιουργίας ζώνης κοινωνικού εξοπλισμού με συγκεκριμένες χρήσεις όπως το νέο νεκροταφείο του Δήμου, το σταθμό μεταφόρτωσης απορριμμάτων κ.λ.π. Εκτενέστερη περιγραφή αυτής της πρότασης γίνεται στο β' μέρος της παρούσας έρευνας.