EUFIC:Διασφαλίζοντας την ασφάλεια του κρέατος από εμβολιασμένα ζώα στην Ευρώπη

Ο εμβολιασμός στα ζώα που προορίζονται για τροφή εφαρμόζεται εδώ και αιώνες. Στις μέρες μας μπορεί να διεξάγεται για πολλούς διαφορετικούς λόγους και όχι απλώς για την πρόληψη νοσημάτων. Καινοτόμα εμβόλια χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν ποικίλες παραμέτρους, όπως η ποιότητα του κρέατος, η καλή διαβίωση του ζώου και η γονιμότητά του. Πώς αξιολογούνται αυτά τα εμβόλια για την ασφάλεια των καταναλωτών;

Χρήση των εμβολίων στα ζώα
Για ποιο λόγο εμβολιάζονται τα ζώα που προορίζονται για τροφή;
Ο εμβολιασμός προστατεύει τα ζώα από συγκεκριμένα λοιμώδη νοσήματα και μπορεί να πραγματοποιείται είτε τακτικά (π.χ. εμβολιασμός για τη λοιμώδη ρινοτραχείτιδα των βοοειδών) ή δυνητικά σε επείγουσες περιπτώσεις (π.χ. επιδημίες αφθώδους πυρετού). Ο εμβολιασμός των ζώων που προορίζονται για τροφή μπορεί επίσης να προστατεύσει τους καταναλωτές από παθογόνα ζωοανθρωπονόσων (παθογόνων, δηλαδή, που μπορούν να μεταδοθούν από τα ζώα στον άνθρωπο), όπως είναι η Salmonella.¹ Όταν χρησιμοποιούνται ορθά, οι εμβολιασμοί ενεργοποιούν αποτελεσματικά και μακροχρόνια την ανοσία σε μεταδοτικές ασθένειες. Καινοτόμα εμβόλια κάνουν πια την εμφάνισή τους, τα οποία χρησιμοποιούνται για τον εμβολιασμό των ζώων για λόγους άλλους, πέρα από τον έλεγχο συγκεκριμένων νοσημάτων. Η πρώτη ομάδα τέτοιων εμβολίων που πρόκειται να δοθεί στο εμπόριο στοχεύει τις ορμόνες του φύλου, όπως περιγράφεται παρακάτω.

Καλή διαβίωση των ζώων
Ο τακτικός εμβολιασμός μπορεί να αποτρέψει την εκδήλωση των πιο διαδεδομένων λοιμωδών νοσημάτων. Όταν στα ζώα που προορίζονται για τροφή εμφανίζονται ορισμένες άκρως μολυσματικές επιδημίες, τίθεται σε εφαρμογή ένα σχέδιο μαζικής σφαγής και απόρριψης των πτωμάτων του μολυσμένου πληθυσμού ζωών, ώστε

να αποτραπεί η εξάπλωση της νόσου. Παρόλο που η πρακτική αυτή είναι αποτελεσματική, αποτελεί μια πολυδάπανη λύση, η οποία μπορεί να επηρεάσει τη καλή διαβίωση των ζώων, επιπλέον της επίδρασης που έχει η ίδια η νόσος. Μια ολοένα αποδεκτή εναλλακτική είναι ο έκτακτος εμβολιασμός των μη μολυσμένων πληθυσμών, ο οποίος θα τους προστατεύσει από το να κολλήσουν τη νόσο.²

Καινοτόμα κτηνιατρικά εμβόλια
Μια πρόσφατη εξέλιξη στον εμβολιασμό των ζώων είναι τα εμβόλια που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα των ζώων, ώστε να παράγουν αντισώματα κατά ενός αριθμού πεπτιδικών ορμονών που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του φύλου και τη γονιμότητα. Τα εμβόλια είναι πρωτεΐνες που προσομοιάζουν την ορμόνη-στόχο. Ένα τέτοιο εμβόλιο χρησιμοποιείται εναλλακτικά του ευνουχισμού, για να μειώσει την ανάπτυξη της χαρακτηριστικής οσμής των χοίρων. Η οσμή αυτή μπορεί να εμφανιστεί κατά το μαγείρεμα χοιρινού κρέατος από σεξουαλικά ώριμους άρρενες χοίρους που δεν έχουν ευνουχιστεί, και μπορεί να είναι απωθητική για κάποιους καταναλωτές, αλλά δεν είναι επικίνδυνη. Τα εμβόλια αυτής της ομάδας μπορούν επίσης να μειώσουν την επιθετική συμπεριφορά, ώστε να βελτιωθεί η ευημερία των ζώων και να καταστεί ο χειρισμός τους ευκολότερος και ασφαλέστερος. Η επίδραση τέτοιων εμβολίων είναι συνήθως προσωρινή, καθώς ο αριθμός των αντισωμάτων που παράγονται μειώνεται με το χρόνο, αν και επιπρόσθετες δόσεις αργότερα μπορούν να «ενισχύσουν» την απόκριση.³

Η ασφάλεια των εμβδολίων
Άδεια κυκλοφορίας
Τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται στα ζώα που προορίζονται για τροφή στην Ευρώπη πρέπει να έχουν λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (European Medicines Agency, EMA). Η άδεια κυκλοφορίας χορηγείται μόνο εφόσον ο κατασκευαστής έχει επαρκώς αποδείξει ότι είναι ασφαλή.⁴ Μετά την έγκριση ο κατασκευαστής υποχρεούται να παρακολουθεί την πιθανή εκδήλωση παρενεργειών στα ζώα ή τους ανθρώπους και να μεταβιβάζει τα δεδομένα στον ΕΜΑ, όπου και αξιολογούνται με προσοχή. Με βάση αυτή την αξιολόγηση, ο κατασκευαστής μπορεί να χρειαστεί να λάβει κατάλληλες δράσεις, όπως προσωρινή διακοπή των πωλήσεων έως ότου διορθωθεί το πρόβλημα, σύμφωνα με τα κριτήρια του ΕΜΑ.

Κατάλοιπα
Τα εμβόλια αποτελούνται συνήθως από τα εξής: ένα αντιγόνο (προκαλεί την ανοσολογική απάντηση και είναι συνήθως κάποια πρωτεΐνη), ανοσοενισχυτικά (χημικές ουσίες που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου), και έκδοχα (προσδίδουν όγκο στο εμβόλιο, π.χ. φυσιολογικός ορός). Στη δημιουργία του εμβολίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο όσα ανοσοενισχυτικά και έκδοχα έχουν λάβει έγκριση για χρήση σε ζώα που προορίζονται για τροφή, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Επιτροπής (ΕΕ) Νο 37/2010. Από τις εγκεκριμένες χημικές ουσίες, για οποιαδήποτε με δυνητική τοξικότητα πρέπει να τεθούν ανώτατα όρια καταλοίπων (MRLs), για να διασφαλιστεί ότι χρησιμοποιούνται σε ασφαλή επίπεδα για τα ζώα και τους καταναλωτές. Καθώς τα αντιγόνα είναι βιολογικής προέλευσης και συνεπώς θα αποδομηθούν γρήγορα στο σώμα, η ύπαρξη MRLs για τα αντιγόνα δεν θεωρείται απαραίτητη για την προστασία της ανθρώπινης υγείας.⁵ Τα εγκεκριμένα από τον ΕΜΑ εμβόλια για χρήση στα ζώα που προορίζονται για τροφή έχουν συνήθως μηδενικό χρόνο αναμονής μεταξύ της χορήγησής τους και της παραγωγής τροφής από τα εν λόγω ζώα, δηλαδή το ζώο μπορεί να σφαγιαστεί και να καταναλωθεί με ασφάλεια αμέσως μετά τον εμβολιασμό.⁵

Συμπέρασμα
Τα κτηνιατρικά εμβόλια διαφοροποιούνται ολοένα και περισσότερο, με καινοτόμα εμβόλια να χρησιμοποιούνται για λόγους άλλους από την πρόληψη των ασθενειών. Τα εμβόλια που εγκρίνονται στην Ευρώπη για χρήση στα ζώα που προορίζονται για τροφή έχουν αξιολογηθεί προσεκτικά από τον ΕΜΑ για την ασφάλεια των ζώων, αλλά και των ανθρώπων που θα καταναλώσουν τα σχετικά προϊόντα. Η αξιολόγηση συνεχίζεται πέρα από την αρχική άδεια κυκλοφορίας, καθόλη τη διάρκεια του εμπορικού χρόνου ζωής του εμβολίου. Τα καινοτόμα εμβόλια υποχρεούνται να περάσουν τις ίδιες αυστηρές διαδικασίες προτού πωληθούν, ώστε θεωρούνται από τις ρυθμιστικές αρχές συγκρίσιμα ως προς την ασφάλειά τους με τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται για χρόνια στα ζώα που προορίζονται για τροφή.