ΒΑΘΕΙΑ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ
του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Πτώση κυκλοφοριών, συρρίκνωση της διαφημιστικής δαπάνης και απομάκρυνση των νέων από τον έντυπο λόγο είναι τα μεγάλα προβλήματα μιας δημοσιογραφίας που αλλάζει πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Την ώρα που οι δημοσιογραφικές συνδικαλιστικές οργανώσεις ασχολούνται με τα θέματα των μονίμων δημοσίων υπαλλήλων της …ΑΔΕΔΥ, η έντυπη ελληνική δημοσιογραφία μπήκε στην οξύτερη κρίση της όλων των εποχών. Διότι όλα όσα συμβαίνουν στον χώρο της έχουν διαρθρωτικό και όχι συγκυριακό χαρακτήρα. Δυστυχώς δε, τα πραγματικά προβλήματα που ήδη υπάρχουν και οξύνονται, οι δημοσιογραφικές ηγεσίες τα αποφεύγουν με μία προκλητική συντεχνιακή λογική.
Τα γεγονότα είναι όμως πεισματάρικα και η πραγματικότητα θα επιβάλει τελικά την θέλησή της. Διότι, όταν η θάλασσα οργίζεται, δεν αρκεί να την …δέρνεις, ως νέος Ξέρξης. Αυτή η συμπεριφορά οδηγεί εκ του ασφαλούς στην ήττα, με θύματά της κάπου 3.000 νέους δημοσιογράφους που είναι και οι νέοι πληβείοι ενός φθίνοντος επαγγέλματος. Ένα επάγγελμα που σε καμμία περίπτωση δεν συνταυτίζεται με τηλεοπτικούς γελωτοποιούς και λοιπούς μεταφορείς βαλιτσών με 6 εκατομμύρια ευρώ και κάτι…
Την πραγματικότητα, λοιπόν, στο τοπίο της έντυπης εγχώριας δημοσιογραφίας περιγράφει με ενάργεια και πλήθος στοιχείων ο συνάδελφος Δ. Γαλάνης στο Βήμα της Κυριακής (11-7-2010): Η μείωση της διαφημιστικής δαπάνης, γράφει, η πτώση στις κυκλοφορίες εφημερίδων και περιοδικών, η ολοένα αυξανόμενη εξάπλωση του Ίντερνετ και οι αλλαγές που έχει επιφέρει στην ενημέρωση, είναι τα «καυτά» ζητήματα που τον τελευταίο καιρό ασκούν πρωτόγνωρες πιέσεις σε όλα τα μέσα ενημέρωσης. Τηλεοπτικά δίκτυα και δημοσιογραφικοί οργανισμοί σε ολόκληρο τον κόσμο αναζητούν τρόπους για να ξεπεράσουν τις συμπληγάδες της κρίσης με τις λιγότερες δυνατές απώλειες κα να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά.
Σε όλη την υφήλιο, οι εφημερίδες καταγράφουν σημαντικές απώλειες στις κυκλοφορίες τους και στα διαφημιστικά τους έσοδα. Πρόκειται για έναν εκρηκτικό συνδυασμό, που έχει μέχρι στιγμής οδηγήσει πολλές εφημερίδες στο εξωτερικό να αναστείλουν την κυκλοφορία τους, άλλες να αναζητούν απεγνωσμένα επενδυτές, ενώ οι περισσότεροι οργανισμοί έχουν καταφύγει σε μείωση προσωπικού και δαπανών.
Στην χώρα μας, οι κυκλοφορίες των εφημερίδων το 2010 είναι ιδιαίτερα απογοητευτικές. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, το 2008 οι εφημερίδες –πρωϊνές, απογευματινές και κυριακάτικες– είχαν πουλήσει συνολικά 158.404.233 φύλλα, ενώ το 2009 οι πωλήσεις τους έφθασαν τα 146.155.959 φύλλα, σημειώνοντας απώλειες της τάξεως του 7,7%. Το πρώτο τετράμηνο του 2010 το σύνολο των πωλήσεων των πρωϊνών, απογευματινών και κυριακάτικων εκδόσεων έφθασε τα 44.510.819 φύλλα, γεγονός που κάνει πολλούς να προβλέπουν ότι δεν αποκλείεται, στο σύνολο του 2010, η συνολική μείωση να αγγίξει και το 15%.
Το φαινόμενο βέβαια δεν αποτελεί ελληνική αποκλειστικότητα. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι εφημερίδες βλέπουν τις κυκλοφορίες τους να κάνουν βουτιά τα τελευταία χρόνια, καταγράφοντας σημαντικές απώλειες. Το πρώτο τετράμηνο του 2010 η συνολική κυκλοφορία των εφημερίδων στις ΗΠΑ κατέγραψε απώλειες της τάξεως του 8,7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009. Το μόνο θετικό είναι ότι η απώλεια αυτή είναι μικρότερη από εκείνη που είχε καταγραφεί το πρώτο εξάμηνο του 2009 σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2008, και η οποία είχε ανέλθει σε 10,6%. Η μόνη εφημερίδα που κατέγραψε οριακή αύξηση στις πωλήσεις της (0,5%) είναι η Wall Street Journal.
Στην Βρεταννία, οι κυκλοφορίες όλων των εφημερίδων σημείωσαν επίσης κάμψη το πρώτο εξάμηνο του 2010, πάντα σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009, παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για περίοδο εκλογών κατά την διάρκεια της οποίας οι εφημερίδες σημειώνουν αύξηση. Τις μεγαλύτερες απώλειες καταγράφει η εφημερίδα Daily Telegraph (-16,49%) και ακολουθούν οι Times (-12,82%), The Guardian (-10,47%) και Independent (-4,85%). Παρεμφερής είναι η κατάσταση και στην Γαλλία, όπου η γνωστή Le Monde απέφυγε στο παρά πέντε την οικονομική της κατάρρευση, με την είσοδο στο κεφάλαιό της τριών γνωστών πολυεκατομμυριούχων επιχειρηματιών.
Με αφορμή την κρίση, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εκδοτών Εφημερίδων συναντήθηκαν πριν από λίγες ημέρες με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο προκειμένου να τού εκθέσουν τις ανησυχίες τους για τις προοπτικές των εφημερίδων στην ΕΕ. Το ζήτημα που απασχόλησε κυρίως την συνάντηση είναι ο κίνδυνος κατάρρευσης του οικονομικού μοντέλου στο οποίο έχει στηριχθεί ο ευρωπαϊκός Τύπος και οι απειλές που δέχεται εξαιτίας της επικράτησης της λογικής να διατίθεται το περιεχόμενο των εφημερίδων δωρεάν μέσω Ίντερνετ. Όπως αναφέρθηκε στην συνάντηση, οι προτεραιότητες για τους ευρωπαίους εκδότες για τα επόμενα 5-10 χρόνια είναι η ενίσχυση της διαφήμισης, η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και η εισαγωγή νέων οικονομικών μοντέλων όπως η παροχή υπηρεσιών επί πληρωμή στο Ίντερνετ.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι, για την ώρα, η κρίση έχει αφήσει άθικτο τον οικονομικό Τύπο, ο οποίος σε Ευρώπη και Αμερική ακολουθεί πάντα ανοδική πορεία. Το ίδιο εξάλλου συμβαίνει και στην Ασία, με την έντυπη δημοσιογραφία να βρίσκεται σε ελαφρά άνοδο.
Τα περιοδικά αντιμετωπίζουν επίσης την ασφυκτική πίεση από την μείωση στις κυκλοφορίες τους και στα διαφημιστικά τους έσοδα. Στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, τα ανδρικά περιοδικά το 2009 κατέγραψαν πτώση στις κυκλοφορίες τους σε σύγκριση με το 2008 της τάξεως του 22%, ενώ για τα περιοδικά ποικίλης ύλης η μείωση έφθασε στο 14%. Μονον τα γυναικεία περιοδικά κατέγραψαν αύξηση στην κυκλοφορία τους της τάξεως του 6%, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι γυναίκες αποτελούν ένα πιστό κοινό που δεν επηρεάζεται εύκολα από την κρίση. Ενδεικτικό της απογοητευτικής κατάστασης στον περιοδικό Τύπο είναι το γεγονός ότι το 20098 κυκλοφόρησαν 26 τίτλοι λιγότεροι σε σχέση με το 2008. Ειδικότερα την περασμένη χρονιά, κυκλοφόρησαν 242 τίτλοι περιοδικών που εξέδωσαν 3.916 τεύχη σε σχέση με τους 268 τίτλους του 2008 και τα 4.385 τεύχη.
Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι η κρίση είναι λιγότερο αισθητή στον πολύ εξειδικευμένο περιοδικό Τύπο, ο οποίος κατά κανόνα έχει και πολύ πιστό αλλά και στοχευμένο για τους διαφημιστές αναγνωστικό κοινό. Κάμψη παρουσιάζουν επίσης στην Ευρώπη, αλλά περισσότερο στην Ελλάδα, και τα διαφημιστικά έσοδα των ΜΜΕ. Εκτιμάται δε ότι η κάμψη αυτή θα ενταθεί λόγω περιορισμού και της κρατικής διαφημιστικής δαπάνης. Από τα στοιχεία που παρέθεσε το Βήμα της Κυριακής, προκύπτει ότι η συνολική διαφημιστική δαπάνη που απορρόφησαν τα ΜΜΕ το 2009 ανήλθε σε 2,2 δισεκατ. ευρώ, καταγράφοντας μείωση σε σχέση με το 2008 της τάξεως του 17,1%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Media Services, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί κατέγραψαν τις μεγαλύτερες απώλειες στα διαφημιστικά τους έσοδα (-22,6%) και ακολουθούν τα περιοδικά (-20%), οι τηλεοπτικοί σταθμοί (-17,08%) και οι εφημερίδες (-7,7%).
Το πρώτο εξάμηνο του 2010 καταγράφεται συνολικά μείωση της τάξεως του 8,3%. Οι μεγάλοι χαμένοι συνεχίζουν να είναι οι ραδιοφωνικοί σταθμοί, με πτώση της τάξεως του -28,4%, και ακολουθούν τα περιοδικά με -11,6% και οι τηλεοπτικοί σταθμοί με -4,7%. Το μόνο μέσο με αύξηση των διαφημιστικών του δαπανών είναι οι εφημερίδες, οι οποίες το πρώτο εξάμηνο του 2010 σημείωσαν αύξηση της τάξεως του 2,7%, γεγονός που δίνει μία μικρή ανάσα στους εκδοτικούς οργανισμούς, ενώ αφήνει περιθώρια για ελπίδες να αποφευχθούν τα χειρότερα στο μέλλον. Το ερώτημα είναι όμως πόσοι και ποιοι θα αντέξουν στην κρίση μιας πληθωρικής και γυμνής από αναγνώστες έντυπης ελληνικής δημοσιογραφίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου